På scenekanten

Denne meldingsbloggen er utgangspunkt for radiopraten fredag…….. Høyr radiopraten her

I går avslutta fylkeskonferansen om nye kommunikasjonsformer på internett; rett ut sagt facebook og twitter. Det vart snakka om sal og val. Lett å forstå når sjølv den trauste fylkesbanken no skal selje oss bankprodukt på facebook, og mange meiner at vi for fyrste gong fekk eit valresultat der kvitringa på nettet spela ei avgjerande rolle.

To ting slo meg på konferansen: Dette er flunkande nytt, men det er samstundes gamalt som arvesynda. I all teknologiutvikling flirer fleirtalet åt dei som går fyrst; ”Det kan aldri løne seg her hjå oss!” Kva skulle vi med bil? Med TV? Med mobiltelefon? Dei fleste av oss flirer i starten, og barnesjukdomane og tosken bruk er til å le åt. Slik vi no med god grunn flirer åt folk som fortel om doturane sine og om Grandiosa til middag på facebook.

At facebook vil slå igjennom som sosial handelsplass er brennsikkert. Men ikkje særleg nytt. Har du vore på sminkeparty eller i tuppervareselskap, så veit du kva eg snakkar om. Mest for damer, bles du kanskje. Men tenk; Alle misjonsbasarar er då loddsal på sosial stad. At bedehusbasarane er bytta ut med at vi sit heime og handlar på sosialt nett er i denne samanhengen underordna. Handel på ein sosial marknad har vi hatt til alle tider. I årevis har vi vore neddynga av medlemsskap i alt frå COOP til IKEA. Soleis lite nytt, sjølv om facebook er nytt i snever forstand.

I valkampen brukte partia sosiale medie for å nå veljarane sine direkte, og aviser og kringkasting fryktar dei misser makt. Dei gamle mediedysene vert fjerna og alle kan nå fram med alt. Men vert alt sett? Som ein sa; ”Det er enkelt å kome til orde på nett, men vanskeleg å verte høyrt”. Å tru at dei sosiale media er reine demokratifabrikken, er i beste fall naivt. Også her vil det vere eit spørsmål om ressursar for å kunne bryte lydmuren. Dei sosiale media vil endre kommunikasjonsflyten og makta, og den opne delen av nettet er billeg. Men nettet vert ikkje fritt for manipulering og maktbruk av den grunn. Kven stiller dei grundige og kritiske spørsmåla? Korleis vert redaksjonane si nye rolle? Det er viktig å halde fast på at kommunikasjon og påverking alltid har skjedd på fleire måtar. Sosiale media er ein ny viktig kanal, korkje meir eller mindre.

I alle teknologidebattar er det viktig å sjå at nye tider gir nye former. La oss sjå på Vestlandsbonden som haustar inn gras. For femti år sidan hesja vi, så kom siloen med silosvans i ein kort periode før forhaustaren tok over. Kven drøymde for 25 år sidan om mengda av rundballing og kvite traktoregg? Er det nokon som hugsar kor lite internett var for 15 år sidan? Brutalt sagt; Viss du ikkje heng deg på, vert du ståande att å hesje i regnet. Åleine!

Det nye for meg på denne konferansen var at privat sektor var like sterkt representert som det offentlege. Private seljarar ser marknadskanalen på sosiale media. Det undra meg meir at deltakarlista berre hadde to namn frå lokalavisene i fylket. Dei må passse seg for å ikkje verte ståande att i skuggen.

Folk vart oppmoda til å ha mobilane på under konferansen, og stadig fleire sit og jobbar på datamaskiner – med Gud veit kva – under foredraga. At vi skulle stille spørsmål fra salen på tekstmelding ser eg på som jåleri. Det har Harry-faktor på line med å fortelje om trusene sine på Facebok. Eg fekk meg også ein liten lått når sjefen for IT-forum – lotteridirektøren – stolt skulle vise oss fjesboka si. Då kom det berre ein blå storskjerm. Slikt skjer også på teknologikonferansear. Men til trøyst for Atle Hamar vil eg minne om at sjølv på ein teknologikonferanse er det drøsen i pausane som er viktigast!

Olav H. Hauge er ikkje kristeleg nok for soknerådet i Stryn. Det er heller ikkje lenge sidan Førde kyrkje smelte kyrkjedøra i trynet på Halvdan og Labbetuss.

Eg går ned i spagaten. På den eine sida hyler eg i det kyrkjekoret som ropar ”døra høg og porten vid”. Eg huffar meg i takt med alle som lid seg gjennom oppslaga i riksmedia der vi vestlendingar vert stempla som trongsynte.

På den andre sida frydar eg meg med dei kristne fundamentalistane som torer å bruke makta si. Makta si til å stå for noko i vår ultraliberale tid der alt er lov. Alt er lov overalt. Som torer å vere intolerante i tråd med sitt samvet. Som torer å rydde i tempelet!

Alle har naturlegvis lov til å meine i denne saka. Men mest av alt vil eg høyre på dei som røysta ved kyrkjevalet sist måndag. Men kva med oss heimesitjarane? Vi som syng lovsongar om toleranse utan at vi gidd å smette røystesettelen i sprekken under dyrkjedøra?

Denne kulturmeldingsbloggen gir grunnlag for radiopraten 21. sept: Høyr saka her

Vevringutstillinga er eit ektefødd barn av bygdeoptimismen på syttitalet. Eit dristig og bygderadikalt kunstprosjekt skipa av helselaget og der overskotet gjekk til barnehagen. Dugnad og kunst. Kunst og dugnad. I Vevring for 30 år sidan og i dag. Dugnaden i alle år står til toppkarakter. Sikkert både strev og glede. Slikt gir stolt identitet.

Fire danske kunstnarar stillte ut første året, og dei er no heidra med eiga utstilling på Kunstmuseet i Førde. Dei ”tjuvstarta” med opning på onsdag. Jane Balsgård sine ”papirskulpturar” er åleine verdt eit besøk dit i haust.

I Vevring dura utstilling nummer 31 utover fjorden fredag. Geir Hjetland hadde laga den grøne luren og Maja Ratke samtidsmusikken. Det var som tåkeluren varsla fare, og det vart bora i fjell og salvene drønna. Samtidsmusikk og samtidspolitikk i Vevring.

Jubeleumsutstillinga var laga av 150 kunstnarar og kunsthandverkarar. Mengda var imponerande, så her kunne alle finne sitt. Her var stor variasjon i uttrykk og form, men kvaliteten var varierande. Det meste var flott, noko var nesten amatørmessig og toppen var glimrande. Å dra fram nokre toppar er nesten umogeleg, men eg har likevel tenkt å prøve på nettopp det. Eg vel meg tre kunstverk:

I ein kontainar nær butikken fann eg porselenfata til Eli Veim. Ho verka både trygg og eksperimenterande på ein gong.

I Gamlefloren til Ola Dag fann eg May Bente Aronsen sin tekstilkunst (filt) som i form og fargar bergtok meg …. i lyset gjennom glaset i gamlefjøsen. Dei som ikkje tok turen om gamlefjøsen opp på bakken for butikken kan angre. Sjølv om verket er avbilda i den fine katalogen, så vert dette berre eit bleikt bilde……

Som tredje verk vel eg meg Arne Ønhell sin sykkel rett utanfor skuledøra. Ein sykkel med trekanta hjul. Vanskeleg å sykle på??? Kanskje, men ikkje meir krevjande enn å lage kunstutstilling i ei lita bygd i over ein mannsalder. For meg vert denne sykkelen ein humoristisk kommentar til sjølve nerven i Vevringutstillinga.

Trettiårsjubilanten ber i år tydelege fødelsmerke frå dei kunstradikale 70-åra. Mange av verka har ein skarp politisk brodd mot bergverksplanane i bygda. Noko av dette er raffinert, men noko nærmar seg det plumpe. Det mest storslagne og elegante er bestillingsverket ”Desibel” – før nemnt som store grøne lurar som spelar samtidsmusikk utover fjorden. Dirrande harme av dimensjonar, utan at du treng å forklare det i hel. Direkte kommunikasjon utan å vere påtrengande – i ein utsøkt balanse.

Men det er derimot hjelpelaust å plante full ein bø med forbodsskilt mot å flytte fjell til fjords. Det er som direkte politisk ”70-talskunst” – så overtydeleg at det er til å få makk av. Viljen kan vere så god den berre vil, men her burde Vevringutstillinga ha renska litt i eigne hjartesaker. Men eg tilgir dei nærsynte unnataka, og framhevar det beste; Dugnaden og mengda av kunstverk er blendande. Det beste er i absolutt toppklasse.

PS; At det kokar i bergverkssaka i Vevring er til å forstå. Temperaturen er så høg at Rådmann i Naustdal – Anna Elisa Tryti – fann det naudsynt å be bygdefolket i Vevring om å syne kommuneleiinga tillit i rutilsaka. Ja, det gjorde ho i sjølvast takketalen under blomsterutdelinga på Kunstmuseet onsdag. So da! Sjeldan politisk vare i kunsten i dette fylket no til dags!

Ei utstilling av teikneseriar er å sjå på Sunnfjord Museum i Movika. Ei todelt utstilling. Ein del Pondus, og ein del nynorske teikneseriar. Utstillinga er innretta på å nå skuleborn, men den er open for alle. Du vert invitert til eigeninnsats ved å lage di eiga tekst til ferdige Pondus-teikningar, eller du kan teikne ferdige historier.

Utstillinga set teikneserie-uttrykket inn i historisk perspektiv. I starten for over 100 år sidan var det teikningar med tekst under, men etter kvart tok boblene over og forma vart langt meir variert. Teikningar og tekst driv forteljinga framover i ein einskap. På utstillinga kan vi studere blad og bøker, men også dei avgrensa stripene brukt i aviser.

Norge er eit teikneserieland. Berre japanarane ligg føre oss på den forbruksstatistikken. Teikneseriar har humor eller spenning. Teikneserien kommuniserer direkte, men sjølv om typane er tydelege og lettfattelege, så han humoren vere underfundig. Vi kan bruke to av dei mest populære som døme på dette. ”Pondus” er fotballidiot og livredd for homofile. ”Nemi” har høge jenteideal, men høge ideal er som kjendt vanskeleg å leve opp til. Slike teikneseriar gir stort rom for ironi. Leiken humor på alvorleg botn.

I Movika kan borna lære meir om teikneserieforma i dag, og dei kan få lære om uttrykket i tidlegare tider, både når det gjeld form og innhald. Dei vaksne kan finne mimreseriar frå ”eit tidlegare liv”, og samstundes studere korleis uttrykket har utvikla seg fram til i dag.

Teikneseriar er ei folkeleg kulturytring. Nynorsken er viktig i denne utstillinga, og vi får kunnskap om dei nynorske teikneseriane si storheitstid før midten av forrige århundre. Smørbukk var den største målreisaren etter Ivar Åsen. Men sjølv Donald Duck har laga bylgjer i målrørsla. Då Donald vitja Andesfjella, møtte han ein isolert indianarstamme som snakka Vossamål…….. , og dei humørlause øste seg opp.

Som i all anna historieformidling, så gir også teikneseriar frå ulike tidsbolkar ulike tidsbilete. Gamle blad av Vangsgutane syner dei prektige og hjelpsame brørne Kåre og Steinar Vangen, medan den morlause Larris er son til ein småkjeltring og oppfører seg deretter. Gamalmodige sjablongar utan underfundige undertonar.

Samla sett gir utstillinga kunnskap om teikneserie og teikneseriehistorie. Dette er ei utstilling som gir lite om du berre skal rase igjennom. Utstillinga innbyr til eigeninnsats. Ja, den rett ut krev eigeninnsats for å oppnå ei stor oppleving. Ein må ta seg tid til å bla og å lese. Til å søkje kunnskap og samalikne. Og mimre. Til å prøve sjølv. Utstillinga er smålåten og ikkje prangande. Men det er ei interessant utstilling for den som vil investere tid mellom striper og bobler!

Scene på loftet på Sunnfjord hotell. Enkel scenografi med storskjerm i salongen, flatskjerm i baren og ein vegg for blafrande ark med fylkesresultat. Knut Henning Grepstad og Eldgrim Fossheim har i over ein månad delt ut pallplassane til Heggø, Navarsete og Starheim. Det skal berre kjempast om ein fjerdeplass og om eit vådeskot – det som forståsegpåarane kallar utjamningsmandat.

Kandidatane entrar scenen i god tid før teppet går opp. I Fjordafylket kan ingen koste på seg å leike Stoltenberg på lukka bakrom. ”Tjueeitt” er eit hasardiøst kortspel, men denne kvelden tyder 21 at valdørene slamrar att, og at teppet går opp for valdagsmålinga.

I løpet av sekundar syner landsmålinga at KrF-Brossa og Venstre-Ludviks manglar vind i segla. Trude vert ikkje blåst til himmels denne gongen heller, og Gunnvald vert lagt inn att på Helse Førde. To utfordrarar vert forvist til statistrollar før valvaka får opp auga.

Heidi frå SV vinn NRK si valdagsmåling, og får sjå partileiar Kristin juble hemningslaust på syltynt grunnlag. I showbizz heiter dette ”Five Minutes of Fame”. Heidi sin jubel stilnar brått når førehandsrøystene i Florø gir ho stryk. «Game over» for fornyingsministeren. Ho kom som Askepott for åtte år sidan, men no sit prinsessa til Jensemann og dinglar med beina på den aller yttarste bordkanten på Kongens Bord!

Denne kvelden skal handle om fjerdeplassen, men alt tidleg på kveld vert spenninga utløyst. Landsfader Jens dreg med seg Tor til Tings. Jens hyllar bloggarane og nett-kvitrarane i takketalen, og då er Tor Bremer sjølvskriven. Vi skal fylgje spent med om Tor kjem på talarstolen på Tinget med sokkesig, eller om Ingrid Heggø greier å stramme han opp.

Så til dette teatralske utjamningsmandatet. Kan spenninga halde seg oppe her? Eg vonar på drama i denne russiske ruletten, men når KrF og Venstre vert statistar i startminutta og Heidi ikkje greier å røre Florøværingane – korkje med dramatiske telefonar om sjukehusmonumentet der ute eller niårige Simon Uteliggar – då går teppet opp for Bjørn Høgremel. Blidaste mannen på festen. Ein honndøl som vert befridd frå rolla som ordførar i ein fattig minikommune kan juble over å verte ansvarslaus opposisjonspolitikar. Bjørnen er skoten rett inn på Løvebakken og skinnet kan seljast, eller gravast ned i lag med kraftlinja.

Mest av alt vart valvaka eit geisp fordi Jensegjengen vert sitjande i fire år til. Eg hadde gleda med til party-party-partileiardebatt med Sponis og Siv og med Erna i meklarrolle. Men kva fekk vi? Sponis med broten rygg og Siv som hadde rekna ut at det var nytt val om fire år. Og Erna som hardnakka pukka på at ho hadde vunne valet. Akk ja!

Spenninga forsvann tidleg, og det vart ei søvnig valvake. Stemninga var venleg og høfleg utan krangel og slossing i baren på Sunnfjord Hoell ….. sjølv om Sunnfjordbenken vert ståande tom, Nordfjord sikrar seg to mørkeblå og regjeringa gjorde reint bord i Sogn.

I finalen fekk vi sjå SP-dronninga vår halde skansen. Liv Signe har grep om samferdsla og Jens sitt grøne øyre, og ho sikrar oss sognamål ved Kongens bord. Den største spenninga etter denne kjedelege valnatta er likevel om vi får firfelts bru over Sognefjorden, eller om det berre vert ei luftspegling i Soria Moria!

Oddleiv Apneseth opna dørene for publikum på Eikåsgalleriet fredag 4. september. Folk strøymde på for å sjå naboen spikra på veggen. For å sjå fotokunst av ypparste klasse. For prosjektet ”Jølster 2008” er nettopp denne blandinga av dokumentasjon og fotokunst.

Det aller sterkaste med utstillinga er kombinasjonen av ide, handverk og ”guts” til å stå løpet ut. For her ligg ein strålande ide i botnen, og ”Fritt Ord” gav den naudsynte startkapitalen. Vidare syner fotokunstnaren at han har ide med alle avtrykka sine. Her er det regi. Her er det ikkje det tilfeldige som rår grunnen.

Om det er basar eller bubilar, nygifte par eller gamlingar, energi på Esso-stasjonen eller potente gravemaskinarmar i ståande posisjon, om det er revypresten på traktoren eller den verkelege presten som mislukkast i å gå på vatnet. Her er regi. Her er humor. Her er alvor. Noko får du rett i trynet. Andre aspekt må du leite og undre deg fram til. Kombinasjonen av det lettfattelege og det djuptenkte er glimrande. Her får alle sitt.

Deler av utstillinga skal vidare til Bergen og Oslo. Eg omtalar det som heng på Jølster og ein fin katalog. Arbeidet er lokalt og ujålete. Samstundes er det nasjonalt, og ein kan seie universelt. Ekte folk og ekte natur fanga og spikra opp av ein fotokunstnar.

Stemninga i utstillingslokalet var prega av lovsong i tale og tonar. Dei store dimensjonane i mange av bileta verka blendande. Her var store auge og enno større smil. Jølstrapresten gjekk i vatnet, men meisteren Oddleiv såg ut til å sveve lett over Jølstravatnet denne kvelden. Kunstmusedirektøren kunne innkassere ein uslåeleg publikumsrekord på ei opning.

Er her så ikkje ei einaste minusside ved prosjektet? Eg måtte ut i frisk luft før eg var i stand til å nyansere. Arbeidet er dokmentasjon og fotokunst. Fotokunsten er eineståande og banebrytande, og det er nettopp fotokunsten eg opplever som den sterkaste delen. Som dokmentasjon er eg meir usikker. Kva vil dei finne ut om livet i Jølster dei som rotar i filmane om 500 år? Då vil nok regien og den humoristiske kunsten skugge litt for dokumentasjonen. Men bevares …… karnevalet sin dokumentasjon har også verdi.

Som dokumentasjon syner prosjektet også ein annan veikskap. Utstillinga ber preg av å vere fanga gjennom eit mannleg objektiv. Det er mennene i Jølster og deira maskuline syslar som pregar i meste laget.

Det stod difor godt i stil med utstillinga når den kvinnelege dirigenten for Stardalens Mannskor introduserte koret sitt sluttnummer som ein ”viril mannesong som hyllar kunsten”. Så stemde koret i med mannkorsongen over alle mannskorsongar ”Rett som ørnen stiger”! Kanskje eg kunne ynskt meg ”eit vers til frå damekoret” ……. i ”Jølster 2008”?

(Denne kulturbloggen er ei teatermelding som la grunnlag for radioprat 3. september)

”Lindetreets løyndom” av irske Conor McPherson har premiere på Sogn og Fjordane Teater. Eg såg generalprøven. Tre unge menn fortel si historie om familieband, kameratskap, utpressing, svik, vold, frodig sex, blyg pubertet og eit ran.

Stykket handlar djupast sett om kva handlingar som kan forsvarast i ein pressa situasjon. Gjeld lova for alle alltid? Kva er naudverje i vidaste tyding?

Stykket vert spela på ei nærast abstrakt scene, der former, lys og fargar skapar eit framifrå scenerom. Godord til Åse Hegrenes for scenografi og kostyme.

Lindetreet er eit ”trekanta” monologteater. Dei tre unge menn er i same romet, men dei fortel sine lange monologar mot publikum utan å spele med eller mot kvarandre med ord på scenen. Mykje av tida står dei pinn i ro, men regien (Rita Abrahamsen) let dei få røre seg slik at stykket også får nokre passasjar som gir variasjon og temposkifte.

Dei tre skodespelarane gjer ein framifrå jobb. Dei leverer tekst på godt nynorsk med ein imponerande flyt, og med høveleg variasjon. Regi og skodespelarar får pluss for ”timing”.

Men. Eg har eit stort men. Og det ”men”-et går som spørsmål til teatersjef Lyngstad. Er dette eit klokt val av stykke? Eg skjønar at forteljinga er spennade lesnad rett frå manus, men det er vanskeleg å få ei slik forteljing levert over scenekanten. Levert som teater!

Innleiingsvis kjeda eg meg altfor lenge, og når det drog seg til mot slutten, så vart eg heller ikkje riven heilt med. Frodig forteljing, javel, ….. og modig val av teaterform, men eg må rett ut seie at eg ikkje ropar etter meir av same sorten.

Stykket skal spelast på opne framsyningar på ein kort turne, men mest vert stykket gjeve bort til vidaregåande skular. Gratis! Eg vert overraska viss ungdomen vil få ei oppleving som vekkjer teaterglede ved dette monologteatret.

Oppsummert: Store pluss for skodespel og scenografi. Minus for val av stykke og val av spelestilen der stykket vert sitjande fast i eit stivt monologteatret – sjølv om regisøren løyser opp med fine rørsler. Fine rørsler som likevel kan framstå regimessig som litt lausrivne ”hopp og sprett”.

Auksjon er drama. Auksjon etter ein død. Auksjon etter ein konkurs. Denne stemninga kviler også over auksjonen på Fundo. Tragedie, javel – men også drag av leikande kommedie. For auksjonarius er det fest! Blide karar har ordna dei 700 objekta sirleg på rekker inne i hallen. Ein smilande mann i stråhatt deler ut auksjonslister med personleg nummer. Låtten sit laust. Kostyma er kjeledress. Auksjonsfolka gir inntrykk av å kunne sine tekniske fag. Og humøret skal gi høge prisar og gode prosentar. For auksjonarius og kreditorar!

Det luktar mekanisk verkstad og testosteron. Dette er mennene sin dag. Kjerringar er med mest som ”tause vitne” og barnevakt, slik at karane får studere objekta i fred: Alt frå truckar med lyftehøgder til enklare boremaskinar og vinkelsliparar. Alvorlege og kyndige blikk.

Auksjonarius kryp opp på ein truck med høgtalar som fører sekretæriatet majestetisk rundt i lokalet. Du slepp å lure på kven som er sjefen. Men sjefen er ein romsleg sjef. Ein stakkar kom i skade for å by 15 500 kroner i rimeleg god tru på at han hadde bode berre 1550. Sjefen let nåde gå for rett. Han ristar på hovudet, tenner ein ny røyk og svingar klubba over søyleboremaskinen på nytt. Han slår ein vits, og syner at dette er ein gledesdag. For alle!

Typegalleriet på auksjonen er mangfaldig og ekte. Alle er der:

– han som berre skal preike og drikke kaffi. Berre skal sjå på. Berre skal fylle på lageret sitt med gode historier til Samvirkehjørnet på måndag – kanskje om ein sunnfjording som let seg lure til å kjøpe gamalt sarv – til det doble av det du kan få det for – nytt i butikken.

– og han som gjer lite av seg. Står og ser i golvet, til det kjem eit objekt ingen byd på. I det auksjonarius vil gi opp, lyftar han handa til ein ”hundrings”. Han kjøper same kva – berre det er billeg nok. Ein tuskhandlar av velkjendt merke, som skal ha det nesten for inkje. Let seg aldri dra med om andre byd opp. Rakar til seg botnfallet på slik ein dag – utan minsteprisar.
– ja, og så han som byd høgt og prangande. Han likar å vise fram at han byd, og at han har pengar til å riste av kven som helst. Ein slik showmann kan rykke av alle andre med høge og uventa hopp i bodrekka.
– ein er ute etter minneverdien i kunsten som hang på kontoret, og nokre står ordlause bak alvorleg maske når dei ser på at den gamle arbeidsplassen sin vert seld ut i smått.

– her er stråmenn med mobil og bakspelarar som må syne eit rykk i augnekroken før ein med auksjonsnummer tre meter bortanfor torer å legge på ein ”tusing” til. Kvalitetssikring!

Auksjonarius driv det fram mellom røvarkjøp og rykte. Her står unge bønder med usminka bydeteikn på jakt etter eit billeg sveiseapparat jamsides med proffe oppkjøparar som sender sine bod neste umerkande. Vi kjenner alle suget av spenning når to-tre mann byd raskt og drivande opp. Det vert stille i lokalet og alle fylgjer smilande med. Ein stikk av med objektet og æra, medan han som gav seg kanskje hadde beste forstanden. Her skal du ha tolmod, og her skal du vere konsentrert for å slå til i rette augneblink.

Auksjon er drama og glede, men alltid med ei reim av vemod. Kiosken har kaffi og pølser, kaker og vafler. Skuleungdommmar skal på skuletur, og nyttar sjansen til å fylle på turkassa. For skuletur vert det i Høyanger i år også. Om Fundo går rundt eller om Fundo er på felgen!

«Draumeskip» hadde urpremiere på Erviksanden søndag 23. august. Det er ei eksperimenterande framsyning med skodespel, dans, musikk og med scenografen arbeidande med installasjon under framsyninga. (Denne bloggen er ei kulturmelding som legg grunnlaget for ein prat på lokalradioen måndag 24. august)

Framsyninga har religøse motiv, og tuftar seg på eit sagn om ein irsk gullbåt, som kan ta deg til «den andre sida». Stykket handlar om å gjere seg klar til overfarten.

Det visuelle og det musikalske er det sterkaste i den gripande framsyninga. Scenografen Marit Moltu bygg om scene-elementa etter som stykket går. Det som er kaos vert ordna, og ein del av scenografien endar opp med å symbolisere ein fugl klar til «den siste flukt». Scena er godt integrert i stykket. Likevel: Naturen i Ervika – med havet rett på – må få hovudæra for den imponerande scenografien med hav og brenningar, fyrlykt og naust, beitande dyr og grøne bakkar. Som speleplass overgår Erviksanden alt eg har sett i fylket. Kinn er nede på andreplass i dette selskapet.

Visuelt flotte er også rørslene og dansen i stykket. Kostyme står i form og farge fint til stykket og scena elles.

Musikken til Magnar Åm med piano, messing og song understrekar innhaldet i stykket. Åm veit å balansere musikken opp mot storhavet som bryt på. Urpremieren var på ein stille dag i Ervika. Eg lurer på korleis dette går når naturen slår på stortromma, og det skjer rett ofte også sommars tid her ute.

Teksten i stykket er varierande, og ber preg av dugnadsarbeid. Noko er flott og poetisk, men vi opplever også «langhalm». Tekstframføringa er også ujamn skodespelarmessig sett. I eit stykke der det visuelle og musikken er på så høgt nivå, så vil det vere eit løft om ein neste gong hyrer inn proffe skodespelarar på all tekstframføringa.

Ein stramare tekstregi vil også gi litt meir driv i stykket. At fleire kunstnarar med ulike fag skal skape i lag er krevjande, og det er lett å skjøne at stram tekst kan verte ofra på entusiasmen sitt alter.

Men framfor alt: Eit vågestykke av ein urpremiere. Det er herleg å sjå at nokon torer å gå nye vegar, og å eksperimentere med nye former for framsyningar. Skodespelar og initiativtakar Nina Elisabeth Bøe fortener stor ros for at ho er «gal nok» til å få vetige folk til å trur på at Erviksanden kan brukast som «teatersal»! Vel blåst på ein stille dag!

(denne bloggsnutten er ei kulturmelding, som er grunnlag for radioprat på lokalen onsdag 19. august)

Boka «På trykk» av Terje Eggum kom på Selja Forlag i vår. Eg har brukt boka som sommarlektyre. Boka er sterk på geografi, redaktørar, årstal, trykkerisoge, politisk eigarskap og utvikling av andre eigarskap. Kort sagt: ei grundig loggføring av alle våre 50 lokalaviser i fylket sidan 1874. Dette er ei glimrande oppslagsbok. Boka si sterke side er den sterke «beingrinda» av fakta.

Men dei sterke sidene til boka vert også veikskapen. Boka vert knastørr. Det skjematisk historiske tek nesten all plass, og innanfor dei 260 sidene skuggar dette stoffet for interessante og opplysande skildringar. Boka startar med å trekke fram den markante redaktøren i «Fjordenes Tidende» – PG Larsen – som førebilete og inspirasjonskjelde. Men det stoppar beklagelegvis der. Føreordet reklamerer med historisk vareoppteljing, men eg trur boka ville ha tent på å la faktakunnskapen få ein knappare presentasjon utan repetisjonar, og gjeve meir plass til «kjøt og blod».

Nokre døme:
* PG Larsen var uredd Høgreavis-redaktør i Måløy. Han tala Nordfjord si sak i sjukehussaka. Han tala Høgre midt i mot. Det hadde vore interessant å lese om kva han faktisk skreiv. Kven kan sleppte til i avisa og korleis. Heilt konkret i sjukehussaka.
* Den tabloide redaktør Hans Arnesen på Leikanger køyrde i ein mannsalder ein røff stil i S/SA. I eit av dei forteljande avsnitta i boka får vi innsyn i kampen mot venstreavisa «Sogn og Fjordane» under Einar Svartefoss si leiing. Flott fortalt! Men eg saknar meir stoff om korleis Arnesen skreiv og redigerte i sine åtak på den andre avisa og på andre han ikkje likte (til dømes Årdal-samfunnet). Arnesen sin «70-tals tabloid» kunne med fordel vore konkretisert og samanlikna med «dagens tabloide».
* Og kvar vert det av dei gode historiene i avismiljøet? Om Norvald Stedje – redaktøren i Sogn Dagblad. Om Arnold Sletteland si journalistgjerning i Firda. Og mange, mange fleire med dei.

Eg synest også at biletbruken i boka er lite spenstig. Her kunne forlaget ha kosta på meir både i form og farge, slik at utviklinga i bladbunaden vart betre presentert. Boka vert kjedeleg og grå i svart/kvitt.

Kanskje eg no vert litt tung i det kritiske hjørnet. Men bevares; boka har ei solid «beingrind», og det er viktig at slike bøker vert skrivne. Her er lagt ned eit ufatteleg stort arbeid for å leite fram fakta og samanhengar. Men stoffet innbyr til så mykje meir, og då må det vere lov å vere litt skuffa over at forfattaren (som er journalist), og forlagsredaktøren (med feit mediebakgrunn) valde å gi seg på dette uforløyste stadiet. Er det lov å vente på «bind 2» med meir «kjøt og blod»?