På scenekanten

Korkje Fritjof Urdal eller Stig Eikås er foreslått til Fylkeskulturprisen - der dugnadsfolket skal dømast mot direkktørane og oppstartarane mot veteranane

Høyr kulturmeldinga

I år har interessa rundt fylkeskulturprisen vore gledeleg stor. Det haglar med kandidatar. Frå artisten Tone Damli til festivaldirektøren Hilde Bjørkum. Frå dei glade amatørar i Bremanger Musikklag til NRK-luttegutta Stian Sjursen Takle og Stein Aase. Kommunane strør om seg med kulturprisar eller nærslekta eldsjelprisar. Det nyaste skotet på stammen er journalistlaget i fylket sin ekstraordinære kulturpris utdelt ekstraordinært ”berre i år”.

Kan det gå inflasjon i prisar? Svaret mitt er nei. At vi heiar fram kulturell innsats er både flott og viktig. Viktig for å heidre. Viktig for å skape debatt. Meiner eg. 

Men også viktig for å dekke over dårleg samvit! Ja, eg meiner verkeleg at dette er eit aspekt som ligg like under overflata i all denne kulturprisinga. Samfunnet veit so inderleg vel at kulturfolket ikkje alltid får betalt for den livgjevande kulturinnsatsen sin. Då tyr ein til blomar, gode ord og prisar med ein liten sjekk stifta på gratulasjonskortet. Eg trur prisane starta som ei slags påskjønning for kulturdugnad. Men statuttane er vide, og dei som deler ut prisar står ofte heilt fritt. Dei står også fritt om dei vil gi eit skulderklapp for ein oppstart eller for ein eineståande innsats akkurat i år ……eller kanskje ein vel å gi prisen etter ”lang og tru” teneste. Unntaksvis gir ein også prisar som eit hint for å få folk til å gi seg, slik at nye krefter kan få sleppe til.

På same måten som for fredsprisen er kulturprisar er heldigvis aldri rettferdige. Kulturprisane seier meir om utdelaren enn om vinnaren. Fordi ein skal døme i tusen sjangrar samstundes. Fordi oppstartarane skal dømast mot veteranane. Fordi dugnadsfolket skal dømast mot direktørane. La meg male ut dette siste poenget ved å bruke fire nemnde kandidatar til fylkeskulturprisen:

Tone, Hilde, Bremanger Musikklag og radarparet Stian og Stein. Tone er kommers artist som har streva seg meisterleg fram frå Idol. Hilde er kaptein på eitt av flaggskipa våre – folkemusikkfestivalen – med fast og velfortent kapteinsgasje. Dei glade og flinke amatørane i Bremanger Musikklag aktiviserer seg sjølve og gleder oss andre med drivande oppsetjingar. Lutteranarane Stian og Stein gjer manns kulturjobb i den ”verna” bedrifta NRK. ”Verna” i tydinga ”lisensverna”. Det er innlysande at eg kunne valt andre og fleire døme og spekteret ville vorte endå vidare.

”Pyntepris” frå journalistlaget? Kulturprisen frå journalistlaget er verd ei lita utdjuping. Prisen til Stian og Stein er velfortent og lett å forstå. Men eg vil fabulere litt ved eit anna aspekt med kulturlovprisinga frå journalistlaget. Det knyter eg til «Årets Pressepris» som Bård Siem i nrk fekk for å setje søkjelyset på mobbestriden i Fellesforbundet. Heilt sikkert velfortent den også. Men høyr eit viktig poeng: Prøv å tenkje – reint teoretisk altså – at Stian og Stein fekk ”Årets hovudpris” for kulturinnsatsen, medan Bård fekk den ”årets eineståande og unntaksvise prisen” for gravande journalistikk. Eg trur det er utenkjeleg også i journalistlaget, og stiller spørsmålet om kvifor det alltid er slik at kulturprisen vert ”den ekstraordinære pynteprisen”?   

Er debatten viktigast? Same kven av dei 30 kandidatane som får fylkeskulturprisen, så gjer eg på førehand djup helsing og gratulerer. Prisvinnaren har heilt sikkert fortent stasen og pengane, men utdelinga seier alltid mest om utdelaren. Eg skal ikkje ta glansen av prisvinnarane, men kanskje skal det vere slik at debatten om kulturprisane og utdelarane er viktigare enn kven som får pris?

"Vesledoktor" Ole Johannes skriv romar med sjølvbiografisk tyngdepunkt

Høyr radiomelding 

Ole Johannes Øvretveit gir ut romanen ”Doktoren og Vesledoktoren”. Ein roman med så sterke sjølvbiografiske trekk at sjangeren vert utydeleg. Ein roman om tilhøvet mellom forfattaren og foreldra, og mest av alt om Ole Johannes sitt tilhøve til far sin. Romanen er i ein slags Knausgårdsjanger der den dikta delen vert uklår i høve til at det meste ser ut til å vere sjølvbiografisk.

Ein roman er ein roman. Dette er ein roman om ei nervesjuk og utru mor, og ein alkolisert og neddopa far: Doktoren. Faren misser til slutt jobben, kvittar seg med rusen før han kort tid etterpå døyr brått av kreft. Vesledoktoren Ole Johannes druknar seg i depresiv sorg, men ei klok og kjærleg kone får han på føtene att: Boka har undertittel ”Veien inn i mørkret og ut igjen”.

Romanen er særs godt fortalt og har fornøyelege tidsbilete. Den skildrar forholdet mellom menneske. Kjærleik og svik. Fornedring og livsglede. Svartsyn og entusiasme. Språket er godt bokmål, med ei lita personleg nynorsk røyst som ein direktekanal frå forfattaren ”til pappa”. Eg trur den vestnorske forteljarstemma kunne vorte endå betre på nynorsk.

Den private grøfta er lett å falle i, men forfattaren greier seg med eit naudskrik. Ein må stå nært slikt stoff for å kunne formidle det litterært, men då vert det automatisk ein fare for at nærleiken skuggar for interessante perspektiv. ”Kjølig distanse” har også sin plass i ei ”varm” bok. Når ein skriv så sjølvbiografisk i ein roman, så vil ein oppleve at enkelte lesarar les boka – ja nettopp – sjølvbiografisk. Og les ein boka sjølvbiografisk – ja, så vert boka i meste laget sjølvsentrert.

Det er vanskeleg å lese boka berre som roman då namn i boka, forfattarnamn og vaskesetlane til dei grader understrekar at dette er ”based on a true story”. Som reine romanar kunne både Knausgård  og Øvretveit skrive under pseudonym og med oppdikta namn i romanen. Men denne ”sjølvbiografiske sjangeren under ein slør av romanen” gjer lesaren litt forvirra. Men denne pikante blandinga sel i vår tid der facebook og reality-TV pregar tidsånda.

Privat kontra personleg. Desse to omgrepa må utdjupast litt i ei bokmelding i denne blandingssjangeren. Den personlege forteljaren som greier å formidle det som er allment interessant hevar kvaliteten, medan private aspekt og skildringar er ålmenta uvedkomande. Vesledoktoren sparer oss for det meste av private og unødvendige detaljar. Det er ikkje meir ”privat overslag” enn ein må pårekne i vår tid, og skjemmer boka minimalt. I boka vert personar utleverte – særleg foreldra og Ole Johannes sjølv – men eg vil hevde at dette er gjort med respekt og aldri spekulativt.

Det er flott av Skald å gi ut lokal skjønnlitteratur. Ei velskriva bok om viktige emne. Boka er velredigert og har i hovudsak ein klar tråd. Ei frodig og gripande bok som fekk meg både til å le og å gråte.

Ein ung musikant får stå som døme på det aldersmessige unntaket på Skei-Treffen

Høyr radiomeldinga og reaksjonar frå publikum

Skeitreffen vart arrangert for 37. gong i helga. Etter opptakt i regi av Førde trekkspelklubb i 1974, tok Skei hotell med Jon Skrede på knappane over TrekkspelTreffen på 80-talet. Eg vitja Treffen frå middag til dansen såg ut til å slakne av på laurdagskvelden. Eg såg eit ærverdig arrangement for full musikk, men sit likevel att med ei kjensle av at SkeiTreffen er på veg til å tone ut.

Til middagen serverte dei konsertinnslag i toppklasse. Her er norske trekkspelarar i samspel med det beste ein får frå Sverige, Frankrike, Irland og Italia. Dei gir oss eit ekko frå konserten tidlegare på dagen. Vi får varierte tonar til å fordøye hjortekjøtet. Men når virotuosane skal spele «Jølstrabrura» let det berre sånn passeleg. Eller som ein sa det; «Det er bra at Anders Viken er dau, so han slepp å snu seg i grava».

Publikum kosar seg når dei får møte dei internasjonale stjernene sine, men fleirtalet ventar nok likevel på den norske trekkspelmusikken som spelar opp til gamaldans. Dette er seniorane sin kveld på alle vis. Ja, til og med dei godt vaksne seniorane. Ikkje noko gale i det, men eg får ei kjensle av at datostemplinga held på å gå ut for SkeiTreffen.

Ungdom på instrument og dansegolv er nesten fråverande. Det er dei godt vaksne gamaldansarane sin kveld. Det er stort å sjå dei eldste når det vert spela opp til tango. Då svevar gamle skrottar med lette steg og med eld i blikket over det vesle dansegolvet. Men deltakartalet ser ut til å minke, og deltakaralderen går opp. Her må ein kraftig snunad til om dette skal vare i fem år til. Kanskje er 40-årsjubileet eit passe mål?

Jon Skrede er eit studie verd. Hotellveteranen og trekkspelentusiasten. Han står på utan kvil. Han helsar deg velkomen og serverer. Han er konferansier og han spelar. Han er praktisk avviklar, og når klokkene ringer for nattmat, så er det naturlegvis Jon Skrede som svingar suppeausa. Han er imponerande med alt sitt engasjement, men eg lurer likevel på om denne energibunten med sitt musikkalske nettverk greier å gi SkeiTreffen evig liv.

Er interessa stor nok til å hente Europeiske verdsstjerner med allsidig trekkspelmusikk til Skei ein gong i året? Eg trur det er gamaldansinteressa som held liv i trekkspelinteressa. Å danse på flatt golv kan seniorane gjere til billegare og meir lokale musikkrefter. Skei-Treffen er på veg ned i den djupaste spagaten mellom virotuos toppklasse og folkeleg dansemusikk. Vil den kome seg på beina att?

Det er haust. Bokhaust. Forlaga lempar julegåver. Saman med Stein vil eg i føremiddagssendinga måndag 21. november melde den lokale bokhausten. Denne bloggen er ein av tjuvstartane.

«Odins smykke». Bjarte Sindre frå Florø har gitt ut fire bøker på Selja om vikingtida. Om den farlause Asgeir Åsason frå Bru. Grundig kunnskap om vikingtida. Spenningsbøkene er godt skrivne, men dei kunne med fordel vore redigert ned noko i sidetal. Forfattaren prøver truleg på to ting. Skrive spenning og opplyse oss om livet i vikingtida. Eg trur spenningsbøkene ville fungert betre om «langhalmen» var skoren. Men bevares; godt skrive på godt saganynorsk av den gamle skulemeisteren.

«Kald finale» er siste tittel frå Kai Martin Brekke. Den tredje krimmen om Mikkel Holo på Skald. Velskriven krim med ein spennande slutt. Men vegen fram til det skrur deg opp er litt for lang å gå.

Godt frammøte på Epos i Sandebygda

Sjå biletserie  Høyr radiomeldinga  Høyr bygdefolk ombord 

Bokbåten la denne helga ut på haustturné til 40 plassar i fylket. Eg valde å mønstre på i den vesle Sandebygda heilt i sørvest i fylket. I Gulen kommune ved Fensfjorden. I lita bygd ein del av kommunen som nett har vorte landfast. Eg vil ta ein uanmeldt sjekk på korleis bygdefolket tek imot den litt gamaldagse Bokbåten i den nye tida.  

Eg kjem presis og for seint…. Eg fyk gjennom utmarka i deg låge kystlandskapet, og vrenger ned på ei lita kai på slaget klokka fire søndags ettermiddag. Nokre få hus og nokre grøne flater ned mot 30 meter med sandstrand: Sandebygda. Folket har alt kome. Dei veit dei har tilmålt tid. Femten vaksne og like mange born ber posar og kassar om bord og på land. Ungane let dei vaksne ordne opp. Her skal bokkassar til barnehagen og nokre tenkjer på julelektyren. Bibliotekmannskapet har nok med å halde unna.

Er ikkje EPOS utgått på dato, tenkjer eg, og mimrar om barndomen. Eg hugsar mitt barndoms 60-tal med vitjing av Bokbåten Epos. Epos er langt mindre enn eg hugsar han. På 60-talet var han på storleik med Hurtigruta. Hugsar eg. Vi borna lot oss imponere. Vi hadde skulevitjing og open båt om kvelden. Storarta. Eg vekkjer meg sjølv av barndomsdraumen, og entrar landgangen. Her er det trengsel. Eg synest at 30 store og små på slaget klokka fire er mange i den vesle grenda. Eg får vite at på Nyhammar tidlegare på dag møtte berre fire. Av desse eitt (1!) barn som fekk ”barnetimen” berre for seg – heilt åleine med bestemora. 

Bokbåten gir service. Bygdefolket skryt av bokbåten sin service. ”Dei skaffar det vi vil ha”, let dei, og ber bøker i kassevis. Eg får høyre at det har vore snakk om å kutte Sandebygda frå bokbåtruta, og eg anar mobilisering. Skulen i bygda vart sentralisert til Byrknes for over 15 år sidan. Bokbåten Epos har standhaftige tilhengarar i Sandebygda.

Kulturstopp som krydder på det flytande biblioteket. Fram mot klokka fem sig det på fleire ungar. Vi får kulturprogram for borna: ”Skumle skrømt og morosame minne”. Forteljaren Per Jostein Aarsand kan sitt fag. Han hektar borna på. Men forteljingar og eventyr. Med regler og til slutt ei lita spøkelseshistorie. Fin kontakt med borna og fin involvering av dette krejande publikumet.  

Epos i framtida? Visst er bokbåten eineståande. I landet og i verda for den del. Men er det nok å vere eineståande for å overleve? Eg tvilar. Visst er vi rike nok til å unne oss og småbygdene i fylket denne kulturtenesta. Eitt frammøte på 30 frå start borgar for at Sandebygda vert ei av dei siste bygdene som vert stroken av ruta. Viss ikkje publikum kjenner ”sin besøkelsestid” – bokstavleg tala, så er dette fort over. Eg set ikkje ei Sunnmørsk krone på at vi har bokbåt om fem år. Eg er glad for at eg fekk vitje den ein siste gong. Kulturpengane har vorte kanalisert igjennom den kulturelle skulesekken, og dei nye vegstrukturane vil plukke stadig fleire båtruter. Det vert hardt å motstå ”tyngdekrafta”.

Mimringa. Vi vil nok kome i ei tid då mange av desse spesielle og seigliva båtrutene er berre blanke minne. Vi har sigla med Teaterbåten Innvik. Med Sognebåten. Og med Bokbåten. Det går mot ankerdram. Dei vert innhenta av tida. Ei av dei siste som kan fortelje noko om ”gamletida og kulturbåtane” er truleg det barnet som var den einaste på eventyrstunda på Nyhammar søndag 23. oktober 2011 klokka eitt. Ho har vore med på eventyr …….. 

Hans Gjesme har fått sjølvportrettet på veggen i Sogn Kunstmuseum

Bilete frå utstillingane til Hans og Kurt 

Radiomeldinga  Publikumsreaksjonar  Filosofiske ord om tid frå Kurt Johannessen  

Det er søndag. Sola skin over Sogn. Nedst på Lærdalsøyri er det skugge. Store måleri av Lærdalskunstnaren Hans Gjesme vert for fyrste gong stilt ut i den store og lyse kunsthallen i det nye Sogn Kunstsenter. Sogn og Fjordane kunstsenter gjer etter mitt skjøn gode grep i den nyopna avdelinga i Lærdal.

Samtidskunst og Gjesmesamling side om side. I sommar har dei synt fram samtidskunst av høg kvalitet i samarbeid med Astrup Fearnley samlinga i Oslo. No slår dei til med Kurt Johannesen si utstilling ”Eg er det tilfeldige sin plan og meitemarken si reise”. Utstillinga er i regi av Nasjonalmuséet, og i samarbeid med Bergen Kunstmuseum. Turnéen startar i Lærdal, og skal gå landet rundt i to og eit halvt år.

Kurt Johannessen syner oss teikningar og kunstbøker. På skjerm syner han også ”performance”. ”Performance” er kunst framført på direkten. Den har såleis sterke fellestrekk med scenekunst – drama og dans. Kurt J kjem til Lærdal laurdag 12. november for å framføre ein ”teikneperformance”. Dei som møter der får ein ekstra kunstdose som det kan vere kjekt og interessant å få med seg. Kurt J er ein fabulerande og filosoferande kunstnar. Han tek ikkje lettvint på det. Her er idé bak, og han syner oss solid handverk. Han er også ordkunstnar, og det vert gjenspegla i titlar og i kunstbøkene hans. Ord – strek – idé – bok – performance med sterke sceniske trekk. Kurt Johannesssen er ein allsidig kunstnar som utfordrar oss. For enkelte kan det verke uvant, men viss du vel å vere med på leiken, så er det ikkje spesielt tungt tilgjengeleg. Meiner eg.

Hans Gjesme levde og arbeidde i Lærdal på 1900-talet. No heng mange av dei store måleria hans i den lyse og lette storhallen for kunst i Lærdal. For fyrste gong. I naboromet til den meir moderne samtidskunsten. Gjesme målar folk og landskap. Konkret.  

Det kjem 25 til opninga på ein blank søndag. Inkludert tilreisande forståsegpåarar. Ja, ja. Forvitne er dei no ikkje, Lærdølene. OK då. Eg veit det: Utstillinga skal stå til langt ut i november, og det er krevjande både å gå tur, jakte vilt og å få avlinga i hus. Men det storslegne Kunstsenteret er eineståande for ein så liten kommune i dette fylket. Det er soga om ein kunstnar frå bygda som gav kunstsamlinga si til kommunen. Det er den viktigaste bakgrunnen for at bygget står. Står der etter kommunal kamp. Står der som resultatet av eit stort spleiselag. Om ein ikkje er interessert nok i samtidskunst så får det vere så si sak. Det er noko ein skal venje seg på, og det er ingen katastrofe i det.

Men kvar er Lærdal kommune ein slik dag? Når Gjesme kjem på veggen i nybygget på Lærdalsøyri. Etter store kommunale utfordringar. Ikkje eit ord. Stille. Eg har lov til å verte forbina! Det var truleg også dei av bygdefolket som uttrykte at no var ”Gjesmekunsten kome til sin rett”. Og enkelte av dei sa at dei skulle heim etter briller for å ta teikningane til Kurt Johannessen nøgnare i augesyn. Nøgnare i augesyn både på strekane og filosofien.

Eg fyl kulturdebatten og kulturlivet i fylket. Som kulturmeldar. Kulturkonferansen i Eid sist veke (VAKN) inspirerte meg til å blogge om kultur på eigne bein. Kva forstår vi med kultur og korleis brukar vi omgrepet for å oppnå politiske, åndelege og økonomiske målsetjingar? Korleis speglar kulturen samfunnet elles, og korleis påverkar kulturen samfunnsutviklinga? Kva er vi påverka av 17. mai, kva kulturtrekk er viktige etter 22. juli og korleis formar kulturen oss på ein vanleg kvardag?

Kultur i teneste for likt og ulikt. Kultur gjer oss stolte eller sinte, triste eller glade. Kultur har verknad på næringsliv, sysselsetjing, busetjing og identitet. Kultur gir oss helse på kropp og sjel. Alt dette er sikkert sant i ein eller annan samanheng, men samanhengane er ofte uklåre, og vi tøyer kanskje kulturargumentet altfor ofte lenger enn den kulturelle ”skinnfelden” rekk. Det er lett å konkludere med at kultursatsing er årsak til positive verknader i hytt og pine.

Synergi og andre honnørord. Når samanhengane er uklare er det freistande å slå om seg med synergieffektar på laust grunnlag. I indremisjonen snakke dei før i verda om at det ”det var ikkje dansen i seg sjølv som var synd, men alt det som dansen førte med seg”. No til dags vert det sagt alt for sjeldan at ”kulturen er eit naudsynt gode i seg sjølv” og ikkje berre på grunn av ”alt det gode den fører med seg”. Indirekte og usikre effektar av kultur er ofte sidespor. Det er flott at kultur verkar på helse og næring, men det viktigaste er likevel å legge vekt på ”kultur i seg sjølv”.

Kultur står på eigne bein. Kultur er felles idéar, verdiar og normer i eit samfunn. Kulturen ytrar seg gjennom veremåte og haldningar, samversformer og handlingar, åndeleg arv og utvikling av tradisjonar. Kunst og kultur gir også viktige motførestillingar i samfunnsdebatten. Vi får hjelp til å stoppe opp og sanse det som er vanskeleg å sanse i ein travel kvardag. Kunst og kultur gir oss felles verdfulle symbol. Kunst og kultur testar nye sanningar.

Kultur treng ressursar for å gi kraft. Visst er det viktig med næringsaspektet. Visst er det viktig med dugnadsaspektet. Men det er dei offentlege løyvingane som må vere berebjelken i kulturlivet med dugnad og næring som støttepunkt. (Meir under biletet)

Kultur på teiknebrettet

Profesjonalitet må oppvurderast. Mykje av kulturarbeidet i fylket vårt vert løfta fram på dugnad. Greitt nok, men eg meiner at vi må verte flinkare til å applaudere dei proffe kulturkreftene. Folk som har kunst- og kulturutdanning, og som får bruke heile arbeidskrafta si på kunst og kultur er avgjerande for utviklinga av kulturtilbodet. Dette gjeld både dei proffe arrangementa frå scene og galleri og den proffe kulturformidlinga. Meir profesjonalisering vil også kunne gi amatørane betre arbeidsvilkår og meir inspirasjon. Lista vert lagt høgre opp, og amatørane – amatør tyder ”den elskar med hjartet” – får meir å strekke seg etter. Dugnad har ein kulturell verdi i seg sjølv, men likevel må profesjonaliseringa styrkast.

17. mai og 22. juli er spesielle dagar. Kva historie og kva danning gjer at vi feirar 17. mai på vår måte? Kva hadde salmesong (Å ver hjå meg) og Nordahl Grieg (Kringsatt av fiender) å seie for taklinga av katastrofen 22. juli? Kva andre utfordringar hadde vi fått om massemordaren var mørkare i huda og ropte på ”ein anna Gud”? Dette er viktige kulturelle spørsmål å grunde på. Svara er ikkje lettvinte. Svara ligg neppe i kommers kultur. Nokre svar ligg i kulturdugnad. Eg trur dei fleste svara ligg i staten sin vilje til kulturell satsing. Ikkje alt viktig kan løne seg.

Kultursatsing gir danning og gagns menneske, og den er såleis ein eigen og sjølvberande struktur i samfunnet. Denne avgjerande strukturen vert viktigare når samfunnet endrar seg fort og når vi må takle uventa og brå skifte. Vi må ikkje la oss forvirre til å tru at kultur er noko som kan sortere tilfeldig under helse- eller næringsdepartementet. Kultur er for viktig til det! ”Solskinn og brød og ånd eies av alle”, skreiv Nordahl Grieg.

Kriterium? Eg skal ikkje grave meg ned i den grundige forskninga. Eg skal berre blogge ein fredagsblogg om frivilleg kultur. Den frivillige innsatsen er avgjerande for kulturen i Solund. Sogn og Fjordane vart nummer tre i fylkestevlinga om å vere best på «kulturfrivilligheit». Frivilligheita er avgjerande i heile kulturfylket.

Frivilligheit er eit kulturgode i seg sjølv. Men eg kjenner ein bismak. Vi kan rope: Heia dugnad! Heia dugnad! Heia dugnad! Men vi er plikta til å stille spørsmålet: Har vi eit profesjonelt underskot på kunst og kultur i fylket?

Skal vi heie litt på proffane? Dette er ikkje eit angrep på dugnadsfolket, men kanskje tida er inne til å heie på proffane. Eg har late meg inspirere av to proffe kulturopplevingar sist veke. Opera «Tryllefløyten» på Nordfjordeid og ei vitjing på det nye kunstmuséet i Lærdal. Eid lyfter fram dugnadsfolket sitt. Flott! Men det er dusinvis med innhyrte proffar som gjer at det går til himmels. Kunstmuséet i Lærdal er bygd i strid. Eit imponerande proft anlegg med store moglegheiter til å syne proff kunst. Proff kunst frå den lokale Gjesme til nasjonal og internasjonal kunst.

Amatør tyder «å elske med hjertet»! Er det ikkje vakkert? Vi er så flinke til å heie fram dugnadsfolket i kulturfylket. I dugnadsfylket. Kanskje vi skulle vere litt flinkare til å heie på proffane? Eg trur vi treng det for å sikre mangfaldet!

Sjå bileta   Høyr radiomeldinga   Høyr kort prat med operasjefen   Høyr publikumsreaksjonar og aktørar

Opera Nordfjord med première nummer 14. Tryllefløyten av Mozart. Eitt topp orkester og 11 songsolistar i toppform gir oss ein magisk operakonsert. Scenografien er blendande med opne skift. For første gong får det nye operahuset synt fram potensialet sitt på spektakulær scenografi. Fargerike kostyme gir oss ei overveldande finalescene. Eit bilete som naglar seg fast.

Kva er ein opera? Opera er musikk, song og fargar. Det handlar – i den grad det handlar om noko som helst – stort sett om kjærleik og svik, humor og død. I denne oppsettinga av Tryllefløyten kjem handlinga heilt i skuggen musikken, songsolistane og det prangande visuelle uttrykket. I første akt vert vi med Prins Tamino på ei diffus vandring etter den smellvakre Pamina. Eg brukte pausen til å finlese programmet. Det kom vel med. Etter pausen sette regissør Ronald Rørvik ein klårare dagsorden. For å oppnå kjærleiken måtte heltane prøvast med å:

Motstå kvinner, halde kjeft og gå gjennom eld og vatn. Men sjølv andre akt kokte ut innhaldsmessig. Men om tråden er uklar, så gjer regissøren eit meisterverk med å få flyt i framsyninga, og han brukar humor og morosame «gags» og artige tidsskifte.  Orkester, solistar og skiftande scenebilete er ”taima” så det held.

Scenograf Sunniva Bodvin leika seg med store flyttbare element i opne skift med aktørar og operakor som scenearbeidarar. Imponerande. Men so er det noko som heiter ”less is more” – med andre ord: Det kan bli for mykje av ein god ting. Ein ting er at den imponerande scenografien ”står i vegen” for den relativt tynne handlinga, men av og til fekk eg kjensla av at den også skugga for songsolistar og orkester. Av og til var det som eit transportfirma hadde overteke scenen!

Ikkje trylla fram på dugnad. Premièrepublikumet var i ekstase. Vi elskar den overveldande operaen. Vi let oss imponere og gle over at ”den bykulturen som operaen er” – finn rotfeste her hjå oss. Visst er det kjekt, og kulturdugnaden er kjent varemerke på bygda. Men la meg understreke at det er den kunstnarlege leiinga med operasjef Kari Standal Pavelich som over år har bygt opp miljøet, og som med økonomiske musklar på sju millionar hyrer inn dusinvis med proffar! Tryllefløyten er naturlegvis ikkje trylla fram på dugnad.

Kor mange dauda? Oppsummert: Ei blendande framsyning der handlinga drukna. Eg fekk ikkje med meg kor mange som sveik og kor mange som fekk kvarandre. Eg fekk ikkje med meg kor mange som dauda. Eg forelska meg ”Nattens dronning”!    

      Ære vere Randi Førsund som ynskjer seg storfilm til 120 millionar, men er det Fylkeskommunen si oppgåve å støtte opp under luftslott?

Eg skjønar at Randi Førsund ynskjer seg ein spelefilm til 120 millionar. Eg skjønar at Fylkeskommunen drøymer om ein verdsfilm med scener frå vestnorsk natur. Eg skjønar likevel ikkje at Fylkeskommunen sprutar inn ein halv million i prosjektet på toppen av den kvarte millionen dei alt har svidd av.

Vi vantru vert stempla som pessimistar. Kvifor er eg ikkje med på hallelujaropa? Jau, fordi eg trur at det er overvettes sannsynleg at det skal meir til å lage ein film som vert verdssuksess. Det skal meir til enn det filmselskapet til Randi Førsund & co har av økonomiske og faglege ressursar. Ja, eg veit om Ballo og Gaup. Men kor mange millionar skal dei skyte inn?

Kven vil satse 120 millionar på ein manusdebuttant som ikkje har fått produsert ein ørande liten reklamefilm ein gong? Berre Sogn og Fjordane fylkeskommune kan tru på det. Utvalsleiar Kjartan Longva er ærleg nok (på Firda.no) til å kalle det gambling. Slik ærlegdom tener han til ære. Berre ikkje Lotteritilsynet får snusen i saka og kjem etter han!

Kva er så min kompetanse? Min kompetanse er avgrensa til å forstå at 120 millionar er mykje pengar, og at det trengst eit meir kompetent og solid selskap til å gå i bresjen for eit slikt sjansespel. Vi snakkar om eit filmbudsjett som er større enn 2 x Max Manus pluss ein gong Varg Veum. 

Til Randi og Fylkeskommunen. Eg vil ingen vondt. Eg veit at det er ein mikroskopisk sjanse for at filmen ”Hemnen” vert realisert. Slår det til, så skal eg stå på bordet å juble. Eg skal ikkje ete hatten min, for hatt har eg ikkje. Men eg lovar dyrt og hellig tre sommarferieveker i hardt dugnadsarbeid under filminnspelinga. Døgnet rundt. Randi, du skal få setje meg på den kjedelegaste og mest beinharde dugnadsjobben. Eg tek han med den aller største glede. Glede over å ha teke feil. Under har skjedd før, seier du kanskje. La oss berre tenke på Dalsfjordbrua. Vert ”Hemnen” filma i 2013, så er det eit under langt, langt, laaaaaaaaaaangt større enn Dalsfjordbrua, for hugs at Dalsfjordbrua skulle ikkje seljast internasjonalt!  

PS1: For å vere tindrande klår: Kritikken min går ikkje på Randi & co som har søkt. Ære vere ho og dei for det. Men når eg ser på dei avgrensa fylkeskommunale kulturkronene, så stussar eg på kvifor dei plutseleg set enno ein halv million inn i «gambling»!