På scenekanten

Fritjoven har fått ein Jøtul vedomn til hovud. Bilete av Torsheim, Hjelmeset, Hugleikson og Columbus nede på bloggen

Sjå bilete frå avdukinga og høyr kulturmeldinga på radio

Høyr Stian og Karl Kristian sin radioprat med Stig Eikaas Her får Stig kredd for statua av kunstnar Torvund. Samstundes får Stig breie seg sjølvnytande om å gå i sporet av kunstnaren I C Dahl. Pompøsiteten til Stig er grenselaus, og han bekreftar soleis viktige poeng på bloggen min. Stig er ein PR-mann av Guds Nåde. Uslåeleg! Fornøyeleg! (hjr mån kl 19)

Bloggen min under:

Stig Eikaas har saga Fritjov Urdal i stein og planta han ved Skei i Jølster. Ni tonn tung og fem meter høg. Det er dimensjonar over slikt, men eg strevar med å finne ut kva sjanger Stig Eikaas opererer i. Viss vi tek ein sprut graffitienergi, ein slump sjølvoppteken gatekunstnar, ein dash mediesvolten performance-skodespelar og ein ustoppeleg steinsagar, så vert det ein uformeleg blandingssjanger. Like uformeleg som skulpturane hans. Stig Eikaas er vanskeleg å setje i bås. 

Graffiti er det ordet som slår meg først. Rebellar som likar å setje spor etter seg på veggar i byrom – når ingen ser dei. Gatekunstnarane opererer i det frie rom utanfor galleria og kunstmusea. I graffiti og annan gatekunst kan energien deira ofte overstyre kulturuttrykket. I tillegg er gatekunstnarane oftast anonyme. Stig Eikaas er derimot i overkant sjølvhevdande og synleg. Og kjedeleg lovlydig.

Skodespelaren Stig framfører ein slags performance-teater ved kvar avduking. Ved Fritjovavdukinga førelas han filosofi og kåra Fritjov til vår eigen Sokrates. Stig er så dominerande i sitt eige avdukingsshow at statuen – med sine ni tonn – kjem litt i bakgrunnen. Stig er PR-mann og sjarmerer journalistar. Han provoserer i avisene, men han syner også kulturfagleg innsikt – ja, til og med sjølvinnsikt i heldige augneblinkar. Stig er langt større som moroskodespelar enn som bilethoggar!

Steinsagaren Stig slit med å framheve nyskapande uttrykk ved den han ”portretterer” med sveising, sag og slegge. I Byrkjeloparken liknar til dømes Columbus til forveksling på Audun Hugleikson. Showmannen Stig veit å lage ståhei omkring humørfylte kjendisar, men det vert ikkje dermed kunst av det. Det vert meir raritetar og folkeforlystelse. Oddbjørn Hjelmeseth smidd i stålstenger, Oddvar Torsheim saga i stein med det raude sjalet på plass, og no til sist ”godklumpen” Fritjof Urdal. Stig Eikaas speglar seg sjølv i modellane sine, og er ikkje i stand til å heve dei utover det kvardagslege. At mange i publikum gled seg over at likandes lokale karar kjem på sokkel – er ei anna sak.

Mange vert irriterte. Det er bra at vi har nokon på kulturfeltet som er i stand til å forarge. Stig Eikaas er ei einsleg svale som faktisk stiller spørsmål ved kunstmuséet og kunstnarorganisasjonane. Han fører størsteparten av all kunstdebatt i fylket. Det fortener han honnør for. Men det må også seiast at han ofte jagar andre frå debatten med si uforsonlege form.

Er dette kunst? Eg kan ikkje sjå nok orginalitet, fantasi og nyskaping som skulle tilseie det. Men Stig glimtar til når han brukar ein Jutul vedomn til hovud på Fritjov Urdal. Eit kosteleg og kreativt grep som varmar! Og la oss hugse på at mange kunstverk vert annerkjende lenge etter at det er laga, så det er alltid von i hangande snøre. Kva som er kunst endrar seg med tida, men målt i samtida så er Stig Eikaas ein kulturell showmann som etterlet seg uformelege skulpturar langs vegane. Neppe kunstnar, men kva er gale med å vere ein kulturell fargeklatt i vårt stivbeinte fylke? Det er nok alvor i verda! Det er nok gravalvor i fylket!

PS1: Mange er irriterte over at Stig Eikaas pregar det offentlege rom ved å setje ut avleggarar av Gjest Baardsen i Sogndal og Torsheimen i Førde – samt at parken hans på Byrkjelo breier seg utover all mark. Dette er ikkje Stig sitt ansvar. Han har berre supertalent som masekopp. Dei lokale politikarane har gjeve løyve, og berre dei må vedkjenne seg hovudansvaret. Steinkolossen Fritjov Urdal er heldigvis plassert trygt ute av folkesynet.

PS2: Kven har makt til å definere kva som er kunst? Keisar Wilhelm hadde definisjonsmakt og pengar til å setje opp Fritjof den Frøkne på Vangsnes. På mange måtar ei statue av keisaren sjølv. Slik har Stig Eikaas sett opp ei Fritjov-statue av seg sjølv på Skei. Hjelmeseten, Torsheimen og Fritjov legitimerer på eit underleg vis Stig Eikaas som bilethoggar! Og vi må heller ikkje stikke under stolen at slektstavla gir lys langs ein kronglete ”Kunstnar-STIG”. Å vere ”son av far” gir også merksemd og definisjon. Særleg for ein Eikaas frå Jølster. Definisjonsmakt er finurlege greier. Berre sjå på den franske ”Dagmar-kunsten” på Kunstsenteret i Førde. Når ei rotvelte er komen inn på galleriet har det brått vorte kunst av det! Det som ligg att ute er ”berre rot”! Offisielle representantar frå Jølster kommune, Fylkeskommunen og kunstmiljøet kasta ikkje glans over avdukinga, kanskje i frykt for å gi statuen til Stig Eikaas kunstnarleg legitimitet. Men Torsheimen song om «Ivar skrivar» og Fritjoven har stått modell!

PS3: Kunst og kompetanse. Kven skal så døme om kva som er kunst. Er all synsing like relevant? La meg minne om at vi har fagjuryar til slikt, og at Torsheimstatuen i Førde vart godkjend som skulptur! Vi brukar altså ein kunstnarleg fagjury på same måten som når ein rørleggar med fagbrev bestemmer om eit kommunalt rør vert lagt på rette måten.

PS4: Stig spelar på det «folkelege» kontra det «finkulturelle». Nokre legg godviljen til, og ser at statuen liknar modellen – men kva so? Og om folket likar modellen, så er heller ikkje det eit kjennemerke på at steinen er eit kunstverk.

PS5: «Marilyn og Nixon». Andy Warhol laga popkunst av Marilyn Monroe og Kjartan Slettemark laga kunstverk av president Nixon. Desse kunstverka har politisk distanse. Stig Eikaas sine verk med kjende modellar har ikkje brodd mot noko som helst.

PS6: Merksemd gir misunning. Stig Eikaas får mykje på pukkelen fordi han er ein dyktig PR-mann. Rausare er vi ikkje i ”trivselsfylket”!

Mitt siste PS til 7. og sist: Stig er langt større som preformanceskodespelar og medierebell enn som bilethoggar! Kanskje held han berre ap med vår mangel på kulturelle kroner til skulpturar ….?

Oddvar Torsheim er stempla godkjend av "kunstnarleg råd"

Oddbjørn Hjelmeseth har "stål i ben og armer" utanfor Gloppen Hotell. Skulpturen er etter mi meining meir "raritet" enn "kunst"

På Byrkjelo liknar Colombus (t.v.) upåklageleg på Audun Hugleikson (t.h.)

Karin Flatøy Svarstad tovar ull slik at det vert både struts og skarv. Sjå "Skarvane frå Kalvåg" nederst på bloggen.

Høyr radioklippet

Galleri Frøya – i Kalvåg ute på Bremangerlandet – opna sommarutstillinga i helga. Ein livskraftig ti-åring er på andre året inne i eit nettverk av små kunstgalleri på kysten av Nordfjord og Sunnmøre – kalla Kunstløypa. Når eg vitja kunstsatsinga i Kalvåg, så vart eg dregen inn i Bedehuskjellaren for å sjå på kunstkurset i Sommarakademiet. Altså; tel til tre: Galleri Frøya, Kunstløypa og Sommarakademiet. Og eg vart skyssa rundt av den driftige ”vevkjerringa i Kalvåg Kunst”: Karin Flatøy Svarstad. Lat oss ta dette Kinderegget punktvis: 

Galleri Frøya si sommarutstilling har utstillarar mellom anna frå Shetland/Hebridane og Oslo. Landskap og hav. Plantar og dyreliv. I tillegg stiller Karin Flatøy Svarstad ut sine handverksprodukt i tova ull. Ull av villsau vert omskapt til alt frå skarv til struts. Sommarutstillinga gir oss lettfatteleg kunst. Bileta og produkta talar sjølv. Du treng ikkje undre deg over ein djupare bodskap. Kort sagt: Sommarutstilling.

Kunstløypa 2012 er eit viktig nettverk. Åtte små Galleri i same stil reklamerer for kvarandre. Dei små galleria manglar marknadsbudsjett, men dei kompenserer med å sende turistane langs den oppgådde løypa. Dei stiller ut og sel turistvenleg kunst der pris og fysisk storleik gjer at kunsten kan verte reiseminne. Det er på ein måte ein eigen sjanger, der nettverkbygging er ein del av opplegget. Kunsten er neppe grensesprengande, men den innsatsen som skal til for å få slike nettverk til å fungere er imponerande. Dei er flinke å rose kvarande. Karin Flatøy Svarstad understrekar fleire gongar at det er Torkjell Djupedal på Doktorgarden i Selje som kar klappa fram samarbeidet. Galleria i Kunstløypa er verdt eit besøk som avbrekk i ein heseblesande turistkvardag. Stikkord for sjangeren: Du kjem gratis inn og kan kjøpe deg ut….. 

Sommarakademiet er eit anna nettverk der Vestlandskysten flettar seg saman med ”Øyane vest i havet”. I bedehuskjellaren i Kalvåg er Ruth Brownlee frå Shetland læremeister i akrylmaling og miksa teknikkar. Deltakarane denne gongen er damer frå Vestlandet. Sommarakademiet arrangerer sju kurs og fire turar i sommar. Karin administrerer på dugnad. For meg er dette nok eit døme på ei framtøken ”kulturkjerring”. Ho driv bedrift med handverk i ull, Galleri Frøya og med galleributikk i nabolokalet. Ho pushar kundane sine til andre små galleri langs Kunstløypa og ho organiserer nettverk med kulturbygder vest i havet på dugnad. Slike ”kulturkjerringar” – av alle kjønn – gjer det kjekkare å vere turist i grisgrende bygder.

….. og det vesle ekstra kan vere ei varm fiskekake eller tre. Om du skal inn om eitt av desse små kunstgalleria om det så berre er for å bisne litt eller for å finne eit skapeleg toalett, så får du garantert meir enn ei kunstoppleving. Denne gallerigjengen er spesialistar på å ha høvelege småting i galleributikken. Det luktar kultur, og svelefrekvensen er på topp. Kaffitraktaren er aldri kald. I Kalvåg er spesialiteten varme fiskekaker. Dei smakar guddommeleg som mamma sine heimelaga hysekaker frå barndomen. Nokre snakkar om turistfeller. Andre snakkar om høgverdig kunst som knapt trekker publikum. I turistkunstgalleria kan du gå inn for å få ei bittelita kunstoppleving medan reisefylgjet ditt går på do, men like fullt kan de alle ende opp med å kom ut med ei varm fiskekake i neven!   

Admiral Vidar Nupen - "Den Siste Veiking". Sjå utsikten frå "Kyrabåten" under segl nederst i bloggen

Høyr kåseriet 

I helga la den 16. Veikingkonvoien ut frå kai i Florø. Veikingkonvoien er sjøturen for båtar og mannskap som likar seg best innanskjers. Den vart i si tid skipa til i kvass kontrast til den høgt profilerte Vikingkonvoien. Medan Vikingkonvoien gjekk til Shetland med fullt sponsorat og kommunal skipsstøtte, så har Veikingane ei deltakaravgift på tilsvarande verdien av eit frimerke for A-post.

Hundre båtar i stim. Veikingkonvoien 2012. Eg står på flytebrygga i Florø og ser båtane samle seg. Her er mest store båtar. Plastbåtar. Den som trudde at Veikingkonvoien var tresnekkene sin siglas må tru om att. Ein veiking skal vere ”veik, varm og velfødd” etter eigenreklamen på dei skrikande rosa teskjortene. Eg tenkjer: Velfødde? … definitivt. Varme? …. Ja, her smiler båtfolket om kapp med kveldssola. Men veike? Det lurer eg no verkeleg på. Veikingane har bygd myter om seg sjølv som dei som ikkje kryssar kommunegrensa for Florø. Ja, for nokre år sidan gav dei fleire tiliterspann med kvitmåling til Florø Kyrkje, for å halde landemeket sitt skinande. Dei hadde ikkje utstyr til å sigle lengre enn at dei såg heimekyrkja!

Admiral Nupen i Kyrabåten. Han kjem i ein tjørebreidd trebåt frå sist på 1800-talet. Ein femkeiping – det vil seie ein robåt med fem årepar. Reveljen går. Startsignalet ljomar og Veikingkonvoien er i gang. Admiralen siglar med råsegl. Når vinden stilnar til kvelden, kjem ei av dei få tresnekkene i konvoien opp på sida, og byd oss slepar om bord. Admiralen avviser tilbodet – stolt og høfleg. For heldigvis har vi også ein 4 hestar Mercury påhengs om bord. Admiralen dreg i snora. Litt startvanskar på halvlunka motor. Men så fossar det kring firehestaren.

Røykjesild og kaffi på tofta. Mannskapet på kyrabåten serverer. Her er sjøsprøyt og godprat. Vi sit i angen av tjørebreidd trebåt og slevar i oss røykjesild så feittet renn nedover kjakane. Vi vert innhenta av dei store plastbaljane. Båtfolket smiler med beundrande blikk til admiralen. Dei vinkar venleg og syner oss kjølvatnet. Det er ikkje admiralen på kyrabåten som siglar fyrst inn på Svanøybukta, men veikingane veit å halde av den likaste båtplassen til mannen i den finaste uniforma – til Veikingadmiral Vidar Nupen.

Veikingkonvoien – den raraste siglasen? Eg trudde eg skulle få sjå eit fantefylgje av småbåtar i stim frå Florø til Svanøy. Ein konvoi som heldt ap med dei store plastskipperane. Men nei, Veikingkonvoien består stort sett av dei rike og velfødde som gjer middagen klar på øverste dekk når dei får fortøygd langs bryggene på Svanøy.

Men Vidar Nupen nyt respekt frå alle. Han er admiral og maskot. Han er humorist og åndeleg høvding. Kall han gjerne fundamentalist. Han sigler og ror, og dreg i gang påhengsen i motvind. Sjølv dei som susar forbi i dei største og raskaste yatchane i plast tilbed han. Dei køyrer fort, men drøymer likevel om den gamle tida i trebåten. Dei drøymer også om å vere som Admiral Nupen – han er ”Den Siste Veiking”!

Plastbaljane syner kjølvatnet til trebåten under segl

Blank Cortina med frue, veslegut i vogn og svigermor i baksetet kapra tre premiar

 Sjå bileta frå Firdaløpet   Høyr kåseriet

Firdaløpet er eit kulturhistorisk billøp. Sunnfjordske veterandoningar sette kvarandre stemne på ein parkeringsplass i bilbyen Førde. Søndagsturen gjekk gjennom Naustedalen og gamlevegen over Ramsdalsheia. For dette er søndagstur. Søndagstur på ein laurdag. To timars kafépause i Eikefjord, før dei fyller den einaste skikkelege bygata i fylket – Strandgata i Florø.  

Timar og kroner. Det vert snakka lakk og det luktar lær. Folk nyt form og farge. Innsats vert sett pris på i kyndige ordelag. Dette er karane sin dag. Jau visst får damene sitje på – til pynt -, men eg får auge på berre tre damer bak rattet. Tre av hundre.

Minna sit i lyd og lukt. Veteranbilløpet er julaftan der lyden av motor er som ”Deilig er jorden” og der lukta av pinnekjøt vert erstatta av frisk og ureinsa eksos. Her er entusiastar som syg inn gamle minne med alle sansar. Nokre glir rundt med amerikanske flak. Andre nyt turen i den gamle Amasonen som er så slitesterk at han er vorten eit trufast medlem av familien. Nokre putrar av garde med ei rusta Boble, der breie smil fortel soga om gamal kjærleik og rust….

Cortina og 12M. Ein raud og blankpussa Ford Cortina frå tidleg 60-tal vinn tre prisar. Her er både vesleguten, barnevogna og svigermora i baksetet ”styla”, og ikkje minst ”fruen” med oppsett 60-tals hår. Fornøyeleg og gjennomført. Bak meg høyrer eg ein kjend lyd. Lyden av Taunus 12M. I bilen med rattgir og heilt framsete sit to unggutar. Eg ser stolte glis og treski på taket. Kompisen min hadde 12M, og eg vert rykka 40 år tilbake i tida. Til ei tid då draumane var store og baksetet tomt. På stereoanlegget ljoma det ”King of the road”.

Men dette var også rikfolket sin dag. Lakseoppdrettar og bilentusiast  Alex Vassbotten hadde vitjing av den internasjonale Alvis-klubben sin. Dette er folk med lommebøker til støtdemparar. Det ryktast at ein kar frå Australia hadde ein flyboren Alvis med seg til stemnet. Men i Eikefjorden vart han ståande side om side med den rusta Bobla.  

Sjarmen med gamle bilar ligg minst i bilane. Den ligg i menneska. I godpraten. I karane sine beundrande blikk. Entusiastar er entusiastar – enten dei syng i kor, spring motbakkeløp eller gnukkar på gamle bilar. Dei gamle doningane har også meir sjel enn moderne vidunder. Tenk deg noko så sjarmerande som startvanskar. ”Skuv han i gang”, ropar speaker……(putre – putre) ”der kom han ja”!

Ein god gamaldags biltur over Ramsdalsheia frå bilbyen Førde til sildebyen Florø på sjølvaste Laksens dag. Her kunne alle mimrarane kåre sin favoritt. Han med Mustangen? Eller rett og slett den gamle kombiruta for mjølk og menneske frå Firda billag. Juryen kåra ein motorsykkelen -ein Honda 750 -73-modell – til dagens doning, og slik vart Kåre Høgseth kåra til ”King of the road”!

Operafantomet

Høyr kåseriet med nokre korte klipp av korsong

Det er rart med songen. Den fyl oss frå det fyrste skrik til den siste song. Songen set stemning. Den får oss til å hugse det vi har gløymt. Den forsterkar gleda, og den lindrar sorga. I helga vitja eg songentusiastane. Det var songarstemne i Sogndal. Ti kor med 200 songarar hadde sett kvarandre stemne.

Songarstemna er oftast rituelle og stivbeinte. Eg reiste til Sogndal fordi det ryktast at dei skulle fornye stemneforma. Det vanlege er at kora syng av seg dei innøvde programma. Dei reiser på stemne for å vise kva dei kan. På dette stemnet var det motsett. Dei hadde fått notar som heimelekse og heile stemnet gjekk med til korseminar. Ja, rett og slett til terping og korøving. Reine arbeidsleiren. Dei hadde ikkje tid til å stå utanfor handelssentra og synge ”Fagert er landet”. Det ryktast at dei berre så vidt hadde tid til å frese seg gjennom Sogndalsgatene i eit kjapt songartog, før dei igjen drog på seg treningsdraktene og sveitta seg gjennom skaladrilling i gymnastikksalane. Dei øvde Vamp ”nå e det seint – nå e det tidlig”. Dei øvde både tidleg og seint. 

Søndag var det stemnekonsert, og eg lista meg inn på nokre av øvingane i innspurten. Øving for røyst og rørsle. For notildags skal det ikkje berre syngast. Det skal gåast med flyt i innmarsjar og utmarsjar. I tillegg skal dei lære seg å halde kjeft når dei får instruksjon. Det er ikkje enkelt for sosiale songarar der mange let kjeften  gå på tomgang mellom kvar songstrofe.  

Det er rart med tonane. Du skal høyre berre nokre få sekund ”pa – a – a – aa – o”, så kjem heile plata. «Honey – honey» med ABBA. Men det er ikkje berre Vamp og ABBA i operafylket. Seminarkoret fleska til med ”Operafantomet”, så det klong i veggane.

Den nye stemnestilen sette sitt preg på konserten. Etter eit knallhardt og travelt korseminar var ein del av framføringane litt lurvete, men det er ikkje så nøye, når det lyste glede og lærevilje av utøvarane. Viss ikkje kulturlivet vårt skal stivne, må ein tore å ta nye grep. Her var grepet hardt arbeid og utvida repertoar. Her satsa dei på korseminar på kostnad av repetisjonsøvingar av gamle svisker.

Inga songarhuve å sjå. Det som overraska meg mest på stemnet var at eg ikkje fekk auge på ei einaste kvit songarhuve. Hadde dei kasta all gammalmodig tradisjon ut med vaskevatnet? Nei, sluttnummeret for felleskoret på konserten berga tradisjonane. Då reiste publikum seg på førespelet. Det var ikkje Vamp og ikkje ABBA. Og ikkje Operafantomet. Publikum spratt opp og stemnet tona ut med …. ja, nettopp: «Fagert er landet»!

Potent rotvelt eller fransk opning?

Høyr radiopraten              Sjå biletserie frå opninga 

Den franske kunstnaren Francois Génot opna kunstutstilling på Førdehuset torsdagskvelden. Han var inspirert av – ”The last storm” – julestormen Dagmar. ”Den siste stormen” er også den siste utstillinga i Førdehuset i regi av Kunstmuseet før nybygget opnar i september. Franskmannen byd på installasjonar frå ”Dagmar” og nokre imponerande kolteikningar direkte på vegg. I tillegg serverte han eit par tusjteikningar og nokre tilfeldige installasjonar.

”Dagmar” sender rotveltene gjennom veggane. Vi kjenner oss att. Vi kjenner bokstavleg tala lukta av sagmugg. Dette luktar sirkus og mediejippo. Vi vert litt ”beæra” når ein vaskekte franskmann finn det for godt å dra julestormen vår inn i kunstgalleriet. Alt av rotvelte og smadra bygningar som vi har opplevd siste halvåret vert framstilt som kunst. Greitt nok, men eg vert ikkje særleg rørt av kunstuttrykket. Eg vert derimot rørt av medieidéen, og av arbeidskrafta som kunstnaren har hatt til å hjelpe seg. Mang ein småbrukar ville setje pris på eit slikt arbeidslag i oppryddinga i vinter. Men altså; når aktuelle objekt vert dregne inn i kunstinstitusjonen då vert det per definisjon….. ja, nettopp: kunst!

Kolteikningar direkte på veggen. Kunstnaren har jobba i galleriet i to veker. Han har produsert nokre imponerande kolteikningar av krattskog i gråsvarte kolnyansar på kvit vegg. Desse dimensjonane og tanken bak kaoset tek meg. Handverket blendar. Elles fall eg for ein liten installasjon der ein lampe var fylt med tynne kvistar. Eg tolkar det velvillig som bioenergi i straumløysa etter ”Dagmar”, og kosar meg med det.

Fugl på taket, kassert potteplante og skotstein frå ”bystien” vert tilfeldige lokale ”gags”. For meg vert dette berre tilfeldige lokale emne som ikkje tilfører utstillinga noko. Eg opplever det berre som ein måte å seie: ”Eg kjem frå det store utland, og eg ser dykkar lokale aktivitetar”. Hm. For meg vart tjelden berre ”ein fugl på taket”. For meg vert det for enkelt. For lettvint og for lite bearbeidde ”påfunn” – utan flog over.

Gravøl. Utstillingsopninga fungerer også som gravøl før det nye kunstmuséet reiser seg som ein ”Fugl Fønix” på Meieritomta i september. Det luktar tømmer, sagflis og det er tydelege spor etter ”den siste stormen”. Veggane er gjennombora av rotvelte tre. Skiljeveggane er rivne ned. Mange kunstnarar frå fylket hadde møtte fram ”på den ytterste dag”. Dei gamle utstillingslokala har tent sidan midten på 90-talet. Det starta i regi av kunstnarane sjølve. No er det nye tider. Nytt kunstmuseum. Det låg litt vemod i lufta. Men vemodet vart overskugga av spenninga i høve til kva moglegheiter nybygget kan gi. Bygningar er viktige. Visst er «skalet» viktig, men det er alltid innhaldet – eller kjernen om du vil – som er avgjerande for kva som skil ein suksess frå det middelmådige!

Eg ser i Firda at Førde kyrkje skal utvide ”tempelet”. Det skal verte tempelfilial på handelshuset og kyrkjekaffi på Himmelbrua. Eg hugsa frå Bibelsoga at Jesus reinska tempelet for handelsfolk og pengevekslarar. Det stod skrive at Meisteren var ”harm”. Det er tydeleg at Pengeguden – Mammon – provoserte den elles så godslege og milde Jesus. Vi borna lærde fort at dei einaste myntane som skulle vere synlege i kyrkja var offergåvene ved alteret. 

No har Førde kyrkje snudd saka i høve til tempelreinskinga i Bøkenes Bok. Kyrkja skal inn på kremmarbuene for å treffe folket. Syndarane skal hjelpast til mindre nasking. Dei handelstrøytte skal få velsigning og kyrkjekaffi.

Vi har i vår hatt ein stor kulturdebatt om publikumsbygging på kunst- og kulturarrangement. Førde kyrkje kastar ikkje bort tida med tomprat. Dei handlar!

"Kakebua" i Florø står til forfall. Horne brygge (t.h) er under renovering

I ettermiddagssendinga torsdag 24. mai var emnet «kulturvandalisme?????» i fylket. Her kan du høyre korleis gjester (Florø, Hyefjorden, Eid, fylkeskulturavdelinga m.m.) belyste emnet under Eli Eikenes Vengen si programleiing: radiosamtalen.

Eg hadde laga dette kåserande oppsparket:

Historiske minnesmerke er fine greier. Kjekt å vise til framandfolk. Kjekt å dvele over sjølv. Viktig å kunne drøyme seg bort i tidlegare tider, folk og skikkar. Drøyme seg bort, ja. I dag tidleg gjekk eg morgonturen min i Kyrkjevegen i Førde. I den gamle embetsmannsmiljøet.
 
Då slo det meg. Viss eg var verneverdig, kven ville eg vere redd for då? Kven ville eg vere redd skulle ta tabbe på meg? Tenk då – Ja, viss eg var eit minnesmerke eller eit verneverdig hus?
 
For det fyrste: Eg ville vere redd for «Lakabodlar»! Eg hugsar med skrekk nidverket der eit verna hus i Solvorn i Luster vart nedrive ei natt. Folk som gjer sjølvtekt, ville eg vere redd. Gamle fylkeskultursjefen Lidvin Osland sette – i beste Høyangertradisjon – utnamn på illgjerningsmennene. Han kalla dei «Lakabodla» – eit nidord som gjekk landet rundt. Men likefullt vart det verna huset jamna med jorda. 
 
For det andre: Eg ville vere redd maskinkøyraren med hestekrefter som eit heilt kavaleri samla på fire hjul. Traktorkøyraren som sit godt og varm verna mot ver og vind bak skotsikkert glas! Når han hevar blikket i rydding av jord og snø, kan det ryke med ein stein. Sjølv om eg var ein potent fallos med all slags fruktbarheitskraft som ståande stein, så ville eg neppe kunne motstå den moderne mann på maskin. Snøryddaren smadra runesteinen ved Stedjekyrkja i Sogndal i vinter.
 
For det tredje: Eg ville vere livredd ein klodrian med motorsag. Ein slik klodrian var på ferde ved kyrkja i Eivindvik i vår. Han klossa det til slik at ei grein knuste ein 1000-år gamal steinkross. Ikkje med vilje, ok – då – men likevel ein klossmajor i særklasse. Viss eg var eit minnesmerke ville eg frykte klodrianane meir enn noko. Dei er totalt ubereknelege, og dei behandlar ofte ei korg egg like uvøre som om det var ein sekk poteter!
 
For det fjerde: Eg ville passa meg for lokalpolitikarar neddopa av dispensasjonsiver. Det er no ein gong slik at politikarar kan lage fine verneplanar, men dei er samstundes krinsmeistrar i å dispensere frå planar dei sjølve har lagt i skuffen. Tenk om eg var den verna Grodåsheimen i Hornindal – tidlegare skysstasjon, telegraf og butikk. Pass opp! No vil dei lokale dispensasjonspolitikarane dispensere, og Grodåsheimen går ei usikker tid i møte.
 
For det femte: Var eg eit verna trehus, ville eg frykte snikmordarane mest av alt. Dei knuser deg ikkje, men dei forgiftar deg langsamt. Dei set deg bort til rotning. Dei set taket til leking. Dei let deg stå med knuste ruter. Trovikkvartalet i Florø – der kafeen Kakebua heldt hus før – er eit glimrande døme. Eigaren Sverre let huset forfalle, medan grannane i Strandgata tek vare på eigedomane sine.
 
Ja, desse fem ville eg frykte om eg var verneverdig. Og viss du bed meg om å fortelje kven eg ville frykte mest, så er du to som skil seg ut. Var eg eit minnesmerke så er det klossmajorane som er livsfarlege å kome nær, og var eg eit verna trehus så ville det vere mest seigpinande og smertefullt og verte sett bort til fornedrande rotning!

Eit siste krafttak for 17. mai på Tanken

Høyr radiopraten

Studentane samlar seg på Tanken på Meieriet. I Sogndal. Dei drikk ikkje mjølk. Dei skal tradisjonen tru synge karaoke. Ute er det kjølig vårkveld med fruktblomstring. Inne har dagen gått inn i siste fase. Bjørkelauet har visna og heng med øyrene. Karaoke er sporten der ein syng til «play back» og teksten på storskjerm. Her er to klasser. Nokre som «torer» og nokre som «syng»!

Vellvillig publikum syng med på refrenga der dei på scenen haltar. Det er ei folkeleg blanding av allsong og karaoke. «Hey Jude» er ikkje så enkel som mange synest å tru. Nokre proffe songarar dreg stemninga til himmels. Det er ein ærleg sjanger. Her er lov for alle å prøve seg.

Festen snur kvart på tolv. Då kjem «Hey Jude» i reprise. Utan at publikum er med på refrenget. God song rundt midnatt får ikkje lenger applaus. Tre «groupies» klengar på scenekanten etter dei to karane på scenen. Her ser «etterfesten» ut til å vere i gang. Dei i baren er opptekne av dei i baren. Dei rundt småborda er sjølvopptekne. Ingen syng med i refrenget. Ingen applaus.

Den 17. mai har vorte den 18. Litt før klokka fortel oss om at no er det 18., så har festen skrudd over på 18. mai-modus. Studentane pressar det siste ut av 17. mai sitronen. 17. mai som starta 17 timar tidlegare med salutt og flaggheising. No er det over. No er det 18., og det er neppe denne gjengen som fyller lesesalane i Sogndal i dag.

Vitale deler av dugnadsgjengen. Han som bøtte segl kom ikkje med på bilete

Høyr kåseriet

Eg har vore på dugnad i Florø. Eller rettare: Eg har sett på dugnad. Den Stolte Seglskuta Svanhild av Florø tromma saman til dugnad på blankaste laurdags føremiddag. To veker før pinseseglas til Shetland. Eg såg sju mann i aksjon. Sju mann er truleg nok to veker før dei heiser segl. Vestover i ope hav. Vil du høyre om dugnaden? Eg opplevde det slik:  

Frammøtet er presis, men det tek ein halvtime før nokon løftar ein finger i retning praktisk arbeid. Kommandolinene er usikre. Eg veirar at ein er skipper på skuta i sjøgang, medan ein annan er forsiktig dugnadskaptein for klargjering ved kai. Såkalla båtsmann. Skipperen på skuta fortel soger medan båtsmannen kveilar tau. Båtsmannen har sigla jorda rundt med Svanhild for ein mannsalder sidan. Han maurar på. Han veit at dette tek tid, og at ein ikkje må forhaste seg.

Tredjemann har nål og tråd. Han er den einaste i dugnadslaget som ser ut til å kunne ta i mot ein kommando. Han bøter segl. Nåla og kjeften går parallelt. Segl og soge. Den perfekte dugnadsmannen.

Ho fjerde kjem for å snakke kjenning. Men ho held i eit snøre så pass at ho får deltakarmedaljen. Men når ein snakkar om dugnad og gamle skuter, så er kjærleik og gjensynsglede uvurderleg. Ja, kanskje det viktigaste.

Han femte er drøymar. Han ristar på hovudet over for lite sol og vind, og for mange regnskurar. Han drøymer om å sigle Svanhild til Kanariøyane for båtpuss. Varme og sol der. Maiveret er ikkje brukandes her. Men dersom atte vissom atte, så skulle det vorte puss. Full nedsliping i tørke. Så tørt tre at skuta skulle drikke olje som ein svamp, drøymer han. Alle dugnadslag treng ein med visjonar. Svanhildgjengen har sin. Desse fem er om bord. Dei to siste hadde også viktige oppgåver.

Den sjette var skipper på «Atløy». Ei litt yngre veteranskute på nabokaia. Ferdig pussa og nett attkomen frå fjordaferd i Nordfjord, med klippfisk for sal – nyinnkjøpt i Måløy. At grannen er attkomen med last legg press på siglarane på Svanhild. Legg press på dei sjølv om dei prøver å le det bort på beste sjømannsvis.

Til sjuande og sist står ”Daniel Davidson” på kaia i bestekleda. Den pensjonerte sjømannen tregar på dugnadsgjengen og fortel oppattogne soger frå tida si utanriks. Han er som klipt utav Jakob Sande si vise ”Gjennom uver og storm på Biskaya kom han heim i frå Lissabon, og no går han som frikar på kaia – Daniel Davidson”. Han skrøner og smålyg til glede for seg sjølv og alle oss hine.

Det vart ikkje gjort så mykje på denne dugnaden, men den sosiale praten er alltid viktigast. Og alle var der; skipperen og båtsmannen, han som bøtte segl og han som drøymde om sydhavet…. og ho som snakka kjenning og klemde karane. Og ikkje minst grannen på hi sida av vika og storlygaren på kaia. Men la det vere sagt: Skal Svalhild verte seglklar til pinse, så trengst det eit skippertak!