På scenekanten

Breimskoret avslutta søndag kabareten ”Gyllen tid” for fulle hus. Breimskoret byr på seg sjølv og gjer det med sjarm, og med Sigrid i spiss. Den proffe Breims-jenta Sigrid Moldestad er gjesteartist. Ho er i særklasse – musikalsk og scenevand – som ein spelmannsprisar skal vere. I tillegg syner ho at ho også beherskar revy. Ho leverer showet sin beste monolog.

Breimskoret har laga kabaret med 22 songnummer. Eitt nummer har fått ”lokal revytekst”, medan dei andre går med orginaltekst. Dette er kabaret med revyliknande samanbinding i mellom songane. Regien er enkel og fin. Grepet er å synge songar frå den store ”festtida” i Breimshallen på -70 og 80-talet. Ramma rundt kabareten er opprydding i Breimshallen, og temaet i mellomtekstane kretsar rundt førebuing til fest og håp om kjærleik. Om kjærleikssorg, slengbukse og fyllekøyring. Om sjekking på ”dei tre siste”. Frå tida før SMS og øl i butikk. Frå den tida ein kunne røykje inne og drikke ute. No er det som kjent omvendt!

Dette er ein kabaret som nesten like gjerne kunne vore ein rein konsert. Men i Breim gjer dei dette ”vesle” ekstra som hevar det til ein KABARET. Dei vel tema og tråd. Dei har regi og flyt. Dei har flotte kostymer og sminke. Men viktigast av alt: Dei byd på seg sjølv. Dette er god og ekte bygdekultur. Og med ei heimvend stjerne, så må det berre verte publikums-suksess.

Dette er kabaret som ikkje skal samanliknast med lokalrevy. Dei revyprega innslaga mellom kor-nummera vert ofte flate og repeterande. Dei dreg også litt ned tempoet i framsyninga. Som elles har fin flyt i skifta.

Skal ein bedømme dette som rein kor-prestasjon, så er kanskje ikkje Breimskoret det mest presise. Men dette skal ikkje bedømmast som korsong eller revy. Det er kort og godt Breims-kabaret. Det er ein eigen sport i dugnadsbygda Breim. Og der er Breimskabareten suveren. Dei syner herleg speleglede. Dei tek sitt publikum. Dei fyller hus etter hus. Dei tek eit kultur-løft og tener inn heile årsbudsjettet til koret på to helgar.

Eg var i Breim, medan andre var i Oslo og opna opera. Eg har lagt merke til at operaen hyller distrikta, og dreg fram Eid-operaen og dei slepp til eit operakor med ein songar frå kvar kommune – noko som sikrar fine og folkelege oppslag i alle lokale medie. Det er kløktig og bra. Eg skal vere varsam med å setje det eine mot det andre. Eg slår kort og godt fast at eit entusiastisk lokalt publikum betalar 250 kroner for å halde sitt lokale kor i levande live. I distrikta må vi lite på oss sjølve, og så får vi gjere ein snu innom Bjørvika når vi er i Oslo-bygda. Der må vi først betale over skattesetelen, og så løyse billett att på.

Gloppen kommune! Kva med kvalitet i kunst og kultur i det opne rom? Det felles uteromet. Tabbar i Sunnfjord og Sogn treng ikkje gjerast om att. Skulpturar vert vertande lenge. Pust med magen!

Min forstilling om mor, av og med Bente Børsum. I Førde torsdag. Personleg forteljarteater om si eiga mor i motstandsrørsle og konsentrasjonsleir under krigen. Enkelt fortalt. Enkel og gripande scenografi. Ei raud gardin eller ei raud elv. Blodraud løpar og skjørtet til mor. I eitt. Og ein stol, som også tente som vindauge på fangetransporten. Ei ung jente spela fele under framsyninga. Underbygde stemningane. Fortalde. Framifrå.
Det er ein fare at skodespelar og forfattar kjem for nær den sterke historia. Det er ein fare at forteljaren vert ståande i vegen for forteljinga. Stort sett gjekk det bra, men av og til kjenner eg på at det personlege engasjementet til Bente Børsum vert ståande i vegen. Hennar eiga historie vert ei historie i historia. Men la det vere sagt. Dette personlege engasjementet er også ein styrke i formidlinga. Det er ein særs dyktig skodespelar som veit kvar grensene går mellom det personlege som har allmenn interesse, og det reint private.
Teksten gjer historia allmenn ved å vere relevant i høve til krigane i dag. Og i høve til angst og redsle hjå born. Og vaksne for den del.
Stykket vert også allment interessant fordi det belyser menneske sin storheit og menneskeleg fornedring i konsentrasjonsleiren. Forfattar og skodespelar er tydeleg på at dette er ei historie ho har gjetta og drøymt seg framtil. Historia er ei forestilling i fleire tydingar av ordet. Meisterleg gjort. Med minimalt med fakter. Skore til beinet. Eit stykke som set i gang dine eigne tankar.
Eg vil også stille spørsmålet om det kanskje hadde vore betre å sleppe ein annan, og like god, skodespelar laus på stoffet. Eg ser ikkje bort frå at det hadde gitt ei enno større teateroppleving. Kanskje ville historia og teaterstykket stått enno meir nakent fram ved eit slikt grep. Men for all del. Hiv dykk rundt og finn billettluka. I kveld i Stryn!
Regien var ved Anne Karen Hytten. Scenografien var ved Christine Lohre.

Ekstraframsyning på Bygstadrevyen sist onsdag drog stinn brakke. Litt lang og kunne med fordel vore høvla ned litt, javel. Men for ein sprut. Fart og speleglede. Berre fire år gamal revytradisjon. Bygstad revyen har den brattaste revy-kurven i fylket. Brattast oppover! Gratulerer!

Palmerevy nummer 49. Litt ujamt. Litt uferdig. Men med solide høgdepunkt, fin flyt og framifrå musikk. Det tok av mot slutten av 1. akt. Nummeret om Fatlabåten var fornøyeleg. Folket skreiv lange underskriftslister og kravde båt på fjorden også når Fatlavegen var open. Redsla var ikkje større enn at ingen brukte båten. God sjølvironi frå Palmerevyen. Lokalrevy på sitt beste.
Andre akt vart avslutta med eit anna høgdepunkt: Det nye Fritjof-spelet på Vangsnes og Terra-skandalen i Vik i ei koke. Då var det sogespel til mannskorsong. Då var det ”brede seil” over Sognefjord – med Kong Bele, Prinsesse Ingebjørg og Fritjof den Frøkne. Og gråtande Vik-ordførar og City Bank.
Nummeret om ”den store tenketanken” vart løyst med Nils R Sandal og Randi Førsund i same badestampen. Då stod spruten i taket på Leikanger Ungdomsskule.
Elles tok Palmerevyen eit vakkert farvel med den gamle spelestaden sin på Ungdomsskulen. Neste år er det revy nummer 50 på det nye kulturhuset – gamle saftfabrikken til Lerum. Eg ynskjer jubilanten lukke til i nye lokale, og set voner om litt friskare ”tapping på Saften” til neste år.

Randi Førsund får meg til å gå i spagat. På den eine foten: Ho vil lage Viking-kvinne-film til 100 millionar, og seier på direkte radio at ho er «eit eineståande talent»! Det gled meg at fylket fostrar kvinner med slikt uttala sjølvbilete. Her er nok Jante!
På den andre foten: Ho framstår som svevande for meg. Utydeleg. Snakkar om dei berømte «vennane» sine, eller det «faglege nettverket» som det vert kalla. Og kvifor treng ho rakke ned på høflege avslag og velmeina kritikk?
Eg ligg «i spagaten» og tenkjer: Den som har eineståande talent treng vel kanskje ikkje lære å krype før ho skal lære å gå? Ein ærleg mann tvilar likevel på det. Men ynskjer: Måtte det gå bra med Førsund og Filmen!

Randi Førsund har tilrive seg posisjon som ein av dei fremste debattantane i fylket. Flott! Ho fremjar alltid ”Vikingfilmen” sin til 100 millionar i god kvinnekamp-tradisjon: ”Ikkje by oss noko smått” – ei viktig kvinneparole i tidlegare tider. Eg prisar Randi Førsund som ”diskusjonsglad, sterk og sta”! Men ”hakk i plata” er sjeldan vakkert å høyre på i lengda. Ikkje gjer det seg på film heller. Eller når ein skal skrive film-søknad.
Så derfor: Eg trur at den beste søknaden til eit 100 millionars prosjekt er å gjennomføre eit vellukka millionprosjekt. Eit vellukka ein-million-prosjekt vil vere den sterkaste søknaden før eit prosjekt kan ”gå i hundre”. Slik er det for dei fleste menn. Slik er det for dei fleste kvinner. Slik er det kanskje også for Randi Førsund?

Debatten om kvinnedagen tok av i år. Tyder på liv og mangfald. Flott. Mitt råd er: La arrangørane arrangere! Spørsmålet er enkelt: Kven elles? Alt for ofte tyt vi om kva «dei andre» skulle ha gjort. Det er fint at nokre let seg «stenge inne» i banken medan andre vert «stengde ute» frå meieriet. Dette er faktisk demokratiske parolediskusjonar i vår medie-tid. Demokratiet ligg i at den som er misnøgd med eit arrangement kan satse på eigne krefter neste år. Ingen har monopol på dagar. Ikkje 8. mars. Ikkje 1. mai. Sjølvaste 17. mai vart fødd i strid og ”torgslag”!

«Dans utan grenser» laga show i Sogndal og Florø i helga. Dei 35 dansarane heldt show med humor og trøkk. Det var danseglede og drama. Noko var uferdig, men det meste var stamt.
I Sogn og Fjordane har jentene «rula» danseverkstadane i over 10 år. Gutar har hevda seg sporadisk. I helga såg eg noko nytt. Gutar i break-dans! Endeleg kom karane på scenen. Dei tek opp tradisjonen frå halling-dansarane på ein ny måte. Mjukt. Frekt. Maskulint. Dei demonstrerer styrke og kåtskap! Dei går ikkje berre på hendene. Dei dansar på «ei hand»! Balestrand, Høyanger og Førde: De får sjansen å sjå det denne veka. Kva tid får vi sjå meir av dette i «Ungdomen Kulturmønstring»?

Rådmenn med ekte og uekte ”feller” på utanlandstur for andre si rekning er pirrande. Korrupsjon? Neppe! Toskeskap? Utvilsamt!
Men vi må ikkje blande dette med ein ordførarmiddag i ny og ne. Om nokon vil spandere ein middag i samband med påverknad, så er ikkje det kriminelt – korkje for den som betalar eller for den som et.
Påverknad er ein del av demokratiet. Lobby-istar frå næringsliv – så vel som frå ”Utbygda Vel” og andre Dalsfjord-bruer – er ein del av systemet. At ein må ete fyrst er tradisjon – i alle fall i Sunnfjord. Vi må vere rause. Og ikkje gnitne. Med våre kommunale leiarar i deira «grå» kvardag.
Den som går utanfor folkeskikken – får svi. Samfunna våre er gjennomsiktige. Problemet er truleg lite. Vi må naturlegvis passe på dei som ikkje greier å passe seg sjølve. Passe på – utan å verte gnitne!