På scenekanten

   Folket strøymer til kunstutstilling i Galleri Blink på Hardbakke 

Høyr radiomeldinga Sjå bilete frå opninga

Solund kunstlag opna kunstutstilling i Galleri Blink på fredagskvelden. Kvelden før Solunddagen. Dei får låne lokale til det lokale skyttarlaget, som dei gjer om – ja nettopp – til Galleri Blink! I ein serie på fem så skaut dei ti blinkar, so er det sagt.

1: Dei organiserer. Ingenting er tilfeldig med desse kystkvinnene. Ja, for vi snakkar om kvinnene – mennene held seg i bakgrunnen. Dei har grep om å plukke interessante og flinke kunstnarar. Dei passar på å ha variasjon i utstillingane. Her skal det vere litt for ein kvar smak.

2: Dei er flinke å stille ut. Dei henger opp kvitt papir bak det meste av kunsten. Dei utnyttar eit skyttarlokale med lyssetjing til skyting maksimalt med avgrensa ressursar. Dei fordeler kunsten fint visuelt i lokale. Det ligg mykje arbeid og omtanke bak å få ei så fin og utstilling opp i eit så ”begrensande” lokale.

3: Dei mobiliserer nytt publikum kvart år. Dei begrensar tal publikum på opninga kvart år. Dei 30 medlemmane i kunstlaget er sjølvskrivne, men i tillegg rullerer dei invitasjonane til bygdefolket. Ein ny liten gjeng får skriftleg invitasjon kvart år nærast trekt etter telefonkatalogen. Og folk kjem. Vi var 90 – ja, nitti – frammøtte på opninga. Det var stil med søtekaker og «sprudel». Med kulturelle innslag og gode ord. Dette imponerer meg!

4: Ivar Orvedal hadde opningskulturen med sine ord til sine instrument i si rytme. Han fenga eit lydhøyrt publikum. Litt «moderne» opningskultur. Her syng dei ikkje berre «Jakob Sande».

5: Aud Lavik. Kunsthandverkar. Vesker av storfeskinn. Dei fem kunstnarane er naturlegvis basisen i utstillinga.

6: Liv Nordvik. Godt utført keramikkarbeid. Koppar og fat. Dyrehovud.

7: Eva Christin Laszka. Figurative bilete i ein teknikk som kombinerer foto og måling.

8: Marie Eliassen Krane. Akryl på lerret og mixa media. Ho leikar seg med form og farge. Denne kunstnaren var særs viktig for å halde breidde i utstillinga.

9: Gro Aakenes Sævig. Tekstilarbeid. Kjolar.

10: Bacalao til festmiddag! Heilskapen er det beste med utstillinga. Dei fire første punkta gir ramma for kunstopplevinga. Dei fem kvinnene som stiller ut gir oss kunst av god og gjennomarbeidd kvalitet. Variasjonen i uttrykket gjer at her får alle sitt. Kunst vert ikkje sært. I Solund Kommune. I bygda Hardbakke. Her har mange mykje å lære. Og etterpå dekker dei langbord i utstillingsromet. Bacalao og iskake. Godprat. God mat. Og her betaler vi kvar for oss. Også om du er ordførar i valkamp. I kulturlivet i Solund er der ingen ”gratis lunsj»! Skal ein kulturmeldar finne noko å klage over, så må det vere lite luft og dårleg ventilasjon når folket strøymde på under opninga. Mange kunstutstillingar i fylket vil missunne dei nettopp det!

Høyr på bloggvurderinga av helsedebatten:

http://www.nrk.no/lyd/vurdering_av_debatten_om_helsereformen/177789AFD8EA5DDC/

Høyr heile debatten: http://www.nrk.no/lyd/heile_helsereformdebatten/091376D285CF21B0/

I ettermiddag køyrde fylkesradioen debatt om den store og nye helsereformen (samhandlingsreformen). Eg har twitra (HansJakobReite på Twitter) og eg blogga her «På scenekanten» til maskinen havarerte. No er eg påkopla att. Pjuuuu!

Stemninga er slik: Frank Willy (FRP) og Trude (KRF) kjem pesande inn i salen direkte frå Fylkestinget om aksjane i Fjord1. Debatten startar! Nokre setningar kjem her:

Bente Øyen Hauge: Politikarane ser problemet. Det er bra!

Trude B – Krf: Uklar refom – redd for svarteperspel! Må samarbeide med andre.

Sogndalsordføraren – Jarle Årvoll: Vi treng å samarbeide.

Nødseth (H) er konsentrert og godt førebudd: Vi får for lite pengar.

Djupvik: For dårleg finansiering. Det vil gå utover dei eldre.

Slik bølga det fram og tilbake. Min refleksjon er:Skulle vi hatt med ein sentral politikar her i dag? Ein kommunalminister? Ein Helseminister? Pengedebatten vert hengande litt i lufta. Alle synest reformen er uklar. Det er fire månader til nyttårsafta, når dette skal ta til å gjelde.

Gerd Brekke for pensjonistane vart stjerna i showet: Ho spurde om reformen er noko «berre politikarane har kviskra om seg i mellom» (Topp formulering!)

Om debatten: Ja, vi lit på at dette går bra, men vi vert usikre mår så mange sentrale folk er usikre i ei så viktig sak!

Kven vann debatten: Det var eit jamnt debattlag, men eg vil trekke fram Trude og Frank Willy. Frank Willy (FRP) er veltalande og klar om sine private løysingar der han vil importere sjukepersonale på skiftordning og han sparkar mot fagforeningane. Trude greier å kombinere det å vere oposisjonspolitikar med å vere ein løysingsorientert ordførar. Ho kjenner dilemma på kroppen og ho viser varme i sine vanskelege prioriteringar. To ulike politikarar «spelte kvarandre gode», og dei vart etter mi meining vinnarane på eit jannt og godt debattlag.

PS: Det er første gong eg har gjort ein slik «munnleg/skriftleg» blogg på direkten. Eg har twitra også i møtet. Eg gled meg som ein unge til tysdag. Då skal alle plattformer vere oppe og gå!

Denne bloggen er ein lydblogg. Eg var i studio hjå programleiar Stein på tysdag føremiddag. Vi og mange gjestar preika oss gjennom sommaren. Kva har skjedd på kulturfronten her i fylket? Vinnarar og taparar? Festivalar og historiske spel? Knutepunktfestivalar og bygdekveldar? Høyr ein utklippa time av praten her.

Catrin Johnson er DRONNING på alle måtar!

Høyr radiomeldinga  Sjå bileta frå urpremièren

Opera på Åmot gard i Bygstad. Mottaking under ein seglduk på tunet. Opera på låven og middag i høystålet. Gardsopera så det held: ”Dido og Aeneas”. Ei snart 3000 år gamal historie om dronning Dido som misser mannen og vert stormande forelska i prins Aeneas. Samstundes får ho stadig vitjing av den døde ektemannen sin. Ei hemmelegheit ho berre deler med kammerjenta.

Lite handling og mykje kjensler. Stykket handlar om lidenskapleg kjærleik. Og daude. Kjærleiken vert spela sensuelt og befriande direkte. Sjølv om her er levande og daude dronningar, ein lidenskapleg prins og ein daudning til eksmann, så er kjærleiken varm i alle ledd. Det er som dei er inspirert av ”Få meg på, for faen”!  

Dronning Dido vert meisterleg spela og sungen av Catrin Johnson. Ho er kapteinen på eit godt og jamt operaensemble. Her er ingen svake punkt, korkje på song eller skodespel. Førde kammerkor må få heiderleg omtale, sjølv om dei naturleg nok vert ståande litt i skuggen av solostjernene.

Erlend Samnøen har regien. Han har bakgrunn som dansar, og han har lagt ein utsøkt regi på den tronge låven. Med små antydande rørsler framelskar han det intense i spelet. Livgjevande kjærleik og dragning mot dauden. Regien og den gode songen gjer at dette vert ei jamn og god framsyning. 

Intimopera så det held. Scenen er på flate golvet inneklemd mellom takkonstruksjonar, piano og publikum. Koret må ta til takke med hjørna. Publikum sit i ellipseform klin inn til scenen som i British Parlament. Vi sit så tett på, at det berre er så vidt songarane har plass til å bukke når dei tek den rungande applausen. Låven er brukt til siste trevl. Eit artig og originalt grep er at loftet også vert teke i bruk. Eg skal ikkje avsløre korleis. Regissøren har i sanning skrudd operaen godt på plass på den tronge låven. 

Kva imponerer oss? Eg har nemnt regi og god song som avgjerande faktor, men i tillegg er her ein merkeleg Åmot Gard Faktor. Publikum vert djupt imponert over at det vert servert ei slik proff framsyning på eit flatt låvegolv, og det oppstår ei slags ”hengivenheit” til vertskapet og satsinga deira på Åmot Gard. Ei ”forelsking” på liv og daude nett so i operaen. Den gamle garden ”nær døden” får nytt liv med opera!

Operareligiøs ekstase. Vi klyp oss i armen, og vi er ein augneblink litt i tvil om vi er levande eller daude, i røynda eller i draumen! På premieren var applausen nesten påtrengande religiøs! Premierepublikumet rockar kvarandre opp rundt denne operaoasen i Sunnfjord. Rockar?!!?! Ja, nettopp rockar! Operalåven er ein absurditet premierepublikumet elskar. Jordnært på eit småbruk med eminent vertskap. Samstundes operakunst nett so i by’n. Dette er ein av dei få møteplassar i Sogn og Fjordane at ein kan ”sjå og verte sett” reint kulturelt. Vi elskar det intime, det tette og lukta av kunstnarsveitte!

Måltidet er også ei ”heilag handling”. Vi høyrer klemt av sauebjøller og breking frå operalamma i pausen. Flokken har minka. Middagen i høystålet på harde trebenker er velsmakande. Nokre operalam vert ofra og vi kan nyte sakramentet. Langreiste kunstnarar og kortreist Sunnfjordspublikum får i særklasse kortreist mat ! Ute heng ein stor og bonderomantisk augustmåne. Operaromantikk!

Sketsjen om Nesholmhistoria understreka resultatet av pengegåvene, loddsalet og kollekten!

Sjå bilete frå leirkvelden  Høyr tre stemningsbilete nede i bloggen!

Eg er på Nesholmen i Hyen. Den kristelege leirstaden har slege saman leirkveld og festkveld i samband med 60-årsdag for Nesholmen. Alle kulturelle og musikalske miljø har sin eigen festival sommarstid – frå Balejazz til Glopperock – men frå kristenfolket har det vore stille. Eg er nysgjerrig på korleis det står til på det kristne grunnfjellet i ei tid der kyrkjene fyllest i sorg, og dei sakrale vurderer å ta Nordahl Grieg inn i salmeboka.

Eg møter i 60-årslag med nrk-veske. Eg spør forsiktig om ”pressefribillett”, og får eit kontant ja, og eit venleg velkomen! Så strålar augo litt skarpare: ”Men kanskje du skal ha lodd?” Det er herleg å møte ein frimodig loddseljar som trur på føremålet sitt.

Eg er brått heimkomen! Eg som knapt har vandra i misjonssamanhengar sidan eg var konfirmert. Eg som berre går i kyrkja når der er konsert. Kor ofte sa eg det i barndomen på veg frå dør til dør: ”Men kanskje du skal ha lodd?”. På refleks kjøper eg for ein hundrings. Kan vinne spekekjøtlår og drill med høyrselsvern. Vonar på spekekjøtet, men veit at i dette lotteriet er saka viktigast. Å snakke om premien er nærast synd.

Framleis aldersblanding. Her er festkveld for nesten 200 sjeler. Mykje pensjonistar. Ein god del godt vaksne pensjonistar. Ein flokk dansande ungdom, og foreldra deira. Ei salig aldersblanding. Gledeleg og uvanleg aldersblanding i våre dagar. 

Lovsong i fellesskapet. Eg høyrer det frå første tone. Eg er komen til syngjarane. Dei vræler ikkje. Dei mumlar ikkje. Dei syng. Preikaren tek talarstolen. Etter tre setningar dreg han opp ein song. Publikum er med frå det andre ordet. Kontant! Dei kan tekst og tone. Dei syng herleg ut! Kanskje litt ekskluderande for meg som ikkje kjenner akkurat denne songen, men likevel. Samhald. Lovsong.

Preike om rus og stille kollekt til kloakk. Preikaren – Kjell Grønner – talar om sitt virke som fengselsprest, og i kollektiv for russkadde. Han snakkar etter måten lite om Gud og frelse. Han snakkar mest om å vere tilstades som medmenneske. Eg trur ikkje på Gud. Men eg trur på presten. Rett over i kollekt under salmesong. Likevel er det ein stille kollekt. Vi høyrer berre raslinga i papir. Ingen klingande mynt. Kontantterminalen står i kaféen! For etternølarar! Kollektbøssene kjem på podiet. Litt unnskyldande vert det sagt at dette går til verdslege ting som kloakkanlegg og utemåling. Dei ber om forstand til å bruke innkomne setlar på beste måte i nærver av Gud og gjevarane. Måtte alle forvaltarar ha slik respekt for felles innkomne pengar.

Danseungdomane vart sendt ut under preika. Endringane i det kristne samværet er endra over tid, og det er kanskje lettast å sjå for den som kjem utanfrå. Grunnskuleborna vert sendt ut på dansetrening under hovudtalen frå han som hadde røynsle frå Ten Sing, fengsel og rus! At dei vart sendt på dansetrening kan vere framandt nok for enkelte, men det overraska meg at tida for lengst er over for at ungane ”skulle sitje stille og høyre på presten”. Presten preika så borna kunne forstå. Det meiner no eg, …. med fare for å vere gamaldags.

Fart i svingane! Elles var programmet prega av improvisert sketsjspel og drivande songkonkurransar til lått og løye. Og sjølv superveteranane såg ut til å like den dansande ungdomen på scenen på Nesholmen, men det var tydeleg at danserøynsla var begrensa hjå seniorane, når dei vart utfordra til å hive seg med i …….!

Godprat og gjensynsglede stod det på ein programpost. Gjensynsgleda og praten stod i sentrum. Eg trur alle kjende alle. I alle fall kjende mange mange. På ein måte kjende eg det som eg kika inn på min eigen barndom utanfrå. Det såg ut til å vere få som kom for å snuse på miljøet – på Nesholmen for første gong liksom – slik ein opplever tilsvarande i ein del andre kulturelle samanhengar. Eg undrast: Vil den dansande ungdomen utvikle dette på ein annan måte når dei skal stå i elden og arrangere leirkveld på 75-årsjubilieet på Nesholmen?

Matpausen varte i to – 2 – timar før det vart kveldskonsert, meir kaffi og kaker og bålbrenning i augustkvelden i den trygge fellesskapen. Og i allsongen (DeLillos) om ”Når du en gang kommer neste sommer skal vi atter drikke….” var ”vin” bytta ut med ”brus”. Dei dansar på Nesholmen, og dei sender borna på dansetrening under preika, men dei har ikkje teke innover seg at Jesus gjorde vatn til vin…..

Gamalmodig og trygt, men likevel med nerve! Heim att i bilen kjenner eg meg framleis gripen av ”prestens tale”. Ein som brydde seg om menneske i tronge posisjonar. Bilradioen mel på sitt, men i hovudet mitt kvernar allsongen. Ikkje den lettvinte ”Going to see the King”, men kraftfullt: ”Ungdommens frelser – hør oss når vi beder – let etter dem som ennå selv ei leter”. Eg vart imponert over pensjonistpresten som hadde levd som han preika……. ”er de dog dine….. er de dog dine”! Vi omgir oss med mykje store ord og døgnfluger i kulturlivet. Gjerninga til presten står til truande!

Doktor Kloumann fekk bygt Skålatårnet. Han hadde visjonar og solide evner til overtaling og gjennomføring.

Høyr radiopraten om boka

Eg har vore til fjells i helga. På Skåla. Eg har sett Skålatårnet for første gong. Frå sofaen! Stig Roger Eide og Inge Fænn har gitt ut boka ”Skåla – fjellet og folket”. Det er seinsommar. Selja Forlag har alt levert julegåva. Eit ”Kinderegg” av ei bok: Tre bøker i ein pakke: Ei om doktor Kloumann og Skålatårnet, ei om motbakkeløpet ”Skåla opp” og ei om kvardagsfolket på Skålastien. Eg skal melde boka med stigning i programmet.

Kvardagsfolket går ”en tur på stien”. Denne delen er etter mitt syn den svakaste. Kor interessant er det å male ut kven som er ”yngst og eldst”, kven som ”feirar førti” og kven som går ”skolause” på vegen til himmels. Greie historier i laurdagsavisa, men kanskje ikkje dei viktigaste mellom to stive permar. Men vonleg vil denne bolken kunne syne interessante tidsbilete frå vår tid når det vert lese om nokre tiår.

”Skåla opp” spesielt og motbakkeløprørsla generelt er meir interessant lesnad. Vi får innsyn i slit og sveitte, guts og glede. Frå arrangørar og dugnadsfolk, frå løparar og motbakkeløpsmisjonærar. Sjølv om boka vert ståande litt nær ”Skålafolket”, så er stoffet både opplysande og underhaldande. Men dette ”nærsynet” gir deler av boka eit litt for ”religiøs preg”, der hovudføremålet ser ut til å vere ”mytebyggjing for dei fjellfrelste”!

Doktor Kloumann og det unike Skålatårnet . Den 120 år lange historia er den suverent beste bolken i boka. Det er spennande og interessevekkjande lesnad, og det er i tillegg den mest velskrivne delen. Skåla er eit fjell i Norge. På Vestlandet ved ein fjord. Vi har hundrevis slike fjell. På eitt av desse fjella står eit unikt tårn. På Skåla!

Kloumann og hans visjonar og metodar. Han ville bygge eit ”hospital” for dei brystsvake på ein forblåst og nærast utilgjengeleg fjelltopp. Han allierte seg med turistar, ingeniørar og med bygdefolket med Helge Loen i spiss. Han hadde visjonar, autoritet og overtalingseigenskapar. Han var inspirert frå Sveits. Han brukte teknisk spisskompetanse. Han involverte bygdefolket på ein nærast ufatteleg beredugnad.

Eit under at andre tok over. Kloumann døde tidleg. Men den ville idéen hans om utvikling av Skålatårnet vart teke vare på av etterfylgjaren hans doktor Brodtkorp, av Bergen Turlag, av Hotel Alexandra og ikkje minst av bygdefolket. Bygging av veg og sti har vore eit tema sidan starten, så det er i god tradisjon ein no brukar sherpaer frå Nepal til å bygge ”tofelts tursti” til helsebringande oppturar for mosjonistane og konkurransepes for eliten. Samfunnet har jammen endra seg på 120 år, då doktor Kloumann undrast på korleis han kunne få bukt med tuberkulosen.

Fin bokbunad. Tore Fossen i Inform Media har gjort ein fin jobb med utforminga av boka. Her er fine foto frå notid og fortid. Hovudfotograf for dei nye bilete er Stig Roger Eide. Ei gåvebok med solid innhald.

Doktor Kloumann er ein mann å verte imponert av. Gjennom heile lesnaden er han med meg. Han har idéar og gjennomføringskraft. Han får folk til gjere dugnad og syne kjærleik til tårnet lenge etter sin død. Når taket fyk av i orkanen over hundre år etter at han døde, så vert det bygt opp att. Og motbakkebylgja skyl mosjonistar og proffar heilt til topps på Skåla 120 år etterpå, og det hadde aldri skjedd om ikkje han hadde snakka på plass eit unikt smykke der oppe – Skålatårnet. Kloumann var ein framifrå bygdeutviklar. Logisk sett bør ein bygge vegen før ein bygg tårnet på toppen. Kloumann var klok nok til å vite at han måtte bygge tårnet først.

Blodfersk krim frå Rune Timberlid

Radiokutt med bokmelding

”Sanct Svithuns gåte” – blodfersk krim frå Rune Timberlid på Samlaget. Boka er skrudd saman av fire soger. Hovudsoga der krimhelten Rolf Randen susar rundt nær Stadten for å demme opp for islamistiske terroristar medan dramaet utspelar seg omkring eit lokalt asylmottak. Vi vert kjende med lokale næringslivstoppar i Selje og Måløy og deira omgang – sosialt og kjønnsleg – på kryss og tvers. Vi vert også inviterte med på ein svipptur innom mafiaen i badebassenget på Hotell Alexandra i Loen. Det er store pengar i potten, og talet på lik veks ettersom boka flør fram. 

Hovudsoga vert fletta med tre andre forteljingar. Ei gamal soge om eit skip frå den Spanske Armada på 1500-talet. Ei soge frå Stalin sine fangeleirar i Sibir. Og ikkje minst soga om det sørgåande hurtigruteskipet ”Sancht Svithun” som vart bomba i senk på Stadten i 1943.  

Boka gir gode miljøskildringar. Eit lokalsamfunn på kysten, der alle kjenner alle, får eit asylmottak som framandelement. Boka kretsar også rundt redningsselskapet og den veksande turismen i bygda – og begge desse miljøa er tufta på ”Storm ved Stadt” og ”Santa Sunniva”.

Trådane er mange, men plottet er synbert tidleg. Timberlid vev trådane saman frå dei ymse sogene for at lesarane vert lettare forvirra, slik vi skal verte i ein krimroman. Likevel vert det relativt tidleg synleg kven som er skurkar, og då er spenninga redusert til kva for ”konkrete skattar” skurkane jaktar på.

Det kan vere urettferdig å samanlikne med ”Siskin”. Men likevel: I Timberlid si førre krimbok ”Operasjon Siskin” var oppbygginga meir drivande. Boka var betre skrudd saman, og meir spennande side for side. I ”Sanct Svithuns gåte” er samanskruinga lausare, men viktigare; boka syner oss skurkebiletet klårare på eit tidlegare tidspunkt. Noko av krimtrykket vert lufta ut. Etter mi vurdering er ”Svithun” ei litt svakare krimbok enn ”Siskin”. Likevel ei god bok, men altså; eit lite knepp ned. Krim er ein uendeleg vanskeleg sjanger, for lesaren har krav på spenning heile tida. Side for side. Utan kvileskjer. 

Meir konstruert? Ja, kanskje kjem det dempa krimtrykket av at denne boka er meir konstruert enn ”Operasjon Siskin”. I den boka låg forfattaren sin grundige kjennskap til ”den gamle soga” om heimefronten i Sogn klårare i dagen. Kanskje det var medverkande til den driven som ”Sanct Svithuns gåte” manglar?

Variasjon er lov! Men bevares; eg hadde stor hugnad i å lese boka, og det må ikkje vere slik at den ekstremt gode ”Siskin” må skræme forfattaren frå å satse på nytt. Vel blåst, Rune Timberlid! Eg ser fram til at Rolf Randen ”rek i land” att, og er klar for nye oppdrag.

Litt pirk til slutt: Forlaget burde rydda bort det eg synest er litt for mange skjemmande trykkfeil.

Mona Karin Herland i ei av sine sprudlande roller

Radioklipp om Øyamøyane Sjå bilete frå revyen

”Øyamøyane” på Atløy køyrde revyen ”på helsa laus” som oppstart på krabbefestivalen der ute på fredag. Ei litt pussig revystemning. Olsok, flaggdag og flagga på halv stong. ”Øyamøyane” klarerte i spøk ”sikkerheitsrutinane” på samfunnshuset, justerte eit par små poeng som kunne støyte i sorga ….. og så gav dei gass….. slik at 300 i salen fekk løyst låtten!

Revyen var ein einaktar på 1 time og 40. Sjangeren er lettliva med ”kroppshumor” og lokale poeng. Revyen syner mange sketsjar og monologar. Dei syng mindre enn vanleg er på lokalrevyar. Litt merkeleg, for dei song godt…. Dei spelar revy på femte året på Atløy. Dette er ein damegjeng som på fleire måtar er i slekt med ”Meggene” i Dale i Fjaler. Her er speleglede og trøkk!

Dei lokale tema er kystvakt mot krabbefiske, skrantande lokalt helsestell, kommunal seindrektigheit og ein arrogant ordførar …… samt at naboane på Bulandet (som leitar etter vatn) og i Stongfjorden (som ropar på kommunalt utviklingstilskot) får sitt. Elles er det mykje ”kroppsnært”. Erfaringsvis kan ”kjønnslivsrevy” lett verte platt, og møyane er også farleg nær det platte. Men så slår dei til med ei ”skrøne” der seniordamene sladrar om korleis den ungdommelege ”trekant-sex-TV-serien” piffa opp sengehyggja. Det var meisterleg med ”pikkant” innhald og frisk framføring.

Sprut i framføringa er varemerket for revyen, og i spiss har dei Mona Karin Herland. Ho er ein eminent revyskodespelar som gir alt i alle roller. Ho er ei berande kraft på eit godt lag. Tekstane er prega av godt lokalt språk. Replikkane er velformulerte.

Men tekstane har også svakheiter. Sketsjane vert for lange, og poenga vert altfor ofte repeterte. Ein regissør utanfrå ville kunne reinske litt opp i det. Ein del av nummera er oppkok på gamle vitsar. Dette dreg litt ned, sjølv om alle nummera vert spelte med frisk ”guts”. 

”Øyamøyane” er i takt med sitt lokale publikum. Folk nikosa seg, og det var aldri kjedeleg. Det var ein einaste gong at det vart heilt stilt i salen. Det var når revygjengen på Atløy trua med å gi seg til neste år, og sette krav til ”gubbane” om at no fekk dei ta over revyarbeidet på Atløya. Dette ”utspelet” kalla ikkje på låtten. Publikum vart tvert om brått stille. Stemninga var klar – ”Øyamøyane må halde fram – dette var ikkje til å spøke med”. Å ha det lokale publikum så støtt i ryggen er ein avgjerande kulturfaktor!

PS: Lokalrevyen starta krabbefestivalen med ei del tilreisande i salen. Det meste av revyen hadde poeng som burde fryde også den delen av publikum. Takka vere hemningslause kystkvinner!

Høyr «kulturmelding i terrorhelga»  og «kulturprat ei veke etter terrorfredagen»

Det er på den tredje dagen etter den lange terrorfredagen. Eg vil blogge om kultur etter ei helg der det fleirkulturelle vart utsett for terror. Kva funksjon har kulturen vår i sjokket og sorga? Eg var på veg til Malakoff rockefestival på Nordfjordeid då det small i bilradioen. Laurdagskvelden var eg på dansebandfestivalen på Sande. Søndag var eg på sofa-TV-høgmesse i Oslo.

Fredagskvelden på Malakoff fekk ein forsiktig start. Folk hadde høyrt, og var lettare prega. Omfanget var ukjent og alvoret hadde ikkje sige inn. Konsertpublikumet fann scenene. Dei hardaste festløvene prega ”campen” på ein slik måte at dei konkurrerte med innslaga på Vestlandsrevyen frå ”Køntrien” på Breim. Men festivalcampen på Eid er fri for kritiske Vestlandsrevylinser. 

Radioen melder om ubekrefta massakre på Utøya. Malakoffen går sin gang stadig litt meir dempa. Avbryting eller avlysing ville vore naturleg for eit par tiår sidan. No stoppar vi opp eit minutt og skiftar til eit litt lågare gir. Laurdag vaknar vi til katastrofetal. Rockepresten Bjørn Eidsvåg syng ”Ingenting blir noengang som før – ”før” kommer aldri mer igjen”. Guddommeleg timing, Malakoff!

”Jag trodde englane fanns” og ”Kongen av Campingplassen”. Dansefolket på Sande får ein dempar på Ole Ivars på fredagskvelden. Eg vitjar Sande på laurdag. Det er daff stemning. Dansefolket svingar seg på låven og i teltet. I min ungdom vart dansefestane avlyst om ein av oldingane i bygda hadde somna inn. No velsignar både prest og anna øvrigheit at vi kan danse sving under landesorg. Samfunnet har utvikla seg!

Fellesskap og song. Eg trur det er avgjerande viktig at festivalane går sin gang også under katastrofe. Det å vere i lag er viktigare enn den ramma det skjer under. Like viktig om det er ungdommen med høg partyfaktor i fjelltelta sine på rockefestival eller om det er ”danseband-seniorane” i campingvogn.

Solskinn og brød og ånd! Søndagsmorgon, og eg er ikkje på veg til kyrkje. Men eg hamnar på fremste benk likevel. I domkyrkja i hovudstaden. På TV! Eg er ”ein mann av ordet”, men eg har gløymt det meste av det som vart tala og messa. Men Nordahl Grieg som allsong i domkyrkja vil eg hugse livet ut. Her var det ikkje nok med ”Å – ver hjå meg” frå salmeboka. Her kom ”Til Ungdommen” i beste ”1. maitradisjon”. Eg såg at Biskop Kvarme var utsø på teksten, men kong Harald song støtt frå arket: ”Solskinn og brød og ånd eies av alle”! Kongen hadde gjort heimeleksa! Heilt konge!

AUF-arane er kanskje ikkje dei mest trufaste kyrkjegjengarane, men Den norske kyrkja og Det Norske Arbeiderparti heldt hovudet kaldt og let alle få synge sine ”salmar” direkte ut denne søndagen. Inkluderande. Det er viktig å ha eit stort romsleg felles rom og samlast i. Det er viktig å syngje ilag. Dette er kulturen sin viktigaste funksjon i sjokk og sorg. Felles rituale og felles rom. Det er viktig å ha kulturen å gripe til når katastrofen rammar. Kulturen hjelper til slik at panikken ikkje får råde.

Kyrkjaromma våre vert stadig opnare, og dei vil få større utfordringar. Vi vert stadig meir fleirkulturelle, og vi kjem til å få bruk for det store og romslege kyrkjeromet i sorg og glede på tvers av kulturar og religionar. Denne gongen var det ein som kalla seg ”kristen” som utførde udåden. Ein av ”våre eigne”. Nasjonen står samla politisk, religiøst og kulturelt med si sorg og sine reaksjonar. Flott! Utfordringane for samfunnet – og for kyrkja – kunne ha vorte større om udåden vart utført av ”dei andre” – utført av ein av dei som 22.juli-terroristen ville til livs. Dette må vi også ta med oss i den framtidige debatten i det fleirkulturelle samfunnet. ”Solskinn og brød og ånd eies av alle”! 

PS: Kva tid torer vi å spøkje? Dette siste PS-et vil kanskje overraske nokre lesarar, men ver snill å lese det med ettertanke. Kultur er viktig i bearbeiding av sorg. Humor er ein viktig del av denne kulturen. Viktig når den tid kjem. Ikkje før. Midt i sjokket og sinnet, saknet og sorga er det lite plass for humor. Humor vert forståeleg nok lett stempla som mangel på respekt. Men likevel; Etter alle traumatiske katastrofar kjem det ei tid for spøk. Slik var det etter at Tvillingtårna rasa i grus. Slik var det etter til dømes andre verdskrigen. Slik vert det venteleg også etter 22. juli. Når den tid er inne. Og for den som måtte vere i tvil…….  Hugs kven som var dei røffaste humoristane som spøkte og bearbeidde grusomheitene etter andre verdskrig. Naturlegvis var det dei som hadde størst trong for bearbeiding. Dei røffaste humoristane var naturlegvis ……. jødane! Kultur og bearbeiding er samanfløkte greier. Tida vil hjelpe til. Og utruleg nok vil det ein dag vere befriande når nokon spøker med 22. juli. Ein gong etter at sjokket og sinnet har lagt seg. Ein gong når saknet og sorga er kome meir på avstand. Då er tida inne for humor med ”lett fingertøtsj”. ”Leikebomber” – slik vi såg i Måløy – er aldri ”lett fingertøtsj”. Det er – i beste fall – toskeskap!

Ein einsleg turist på soldekk på veg utover. Dei lokale har sett øyane i nordavind før!

Hurtigruta vart suksess minutt for minutt på TV. Eg har vore på ein heilt daglegdags ferjetur frå Askvoll til Værlandet.Ein time ut med mest øyafolk, og ein time inn att med mest turistar. Ein onsdag ettermiddag i juli.

Askvoll 1520. Alle er vel om bord fem minutt før ruta. Alle veit at det er timevis til neste avgang. Berre norske bilar om bord. Tolv i talet. Folket spreier seg ved borda oppe i salongen. Feriefolk på veg heim. Øyafolk på veg heim etter nokre dagar borte eller frå dagens gjeremål i Askvoll og Førde. Dei er i klårt fleirtal. Høglydt prat mellom borda. Om fiskeri og anna nytt. Om du er fire bord bortanfor, så er du ein av dei, og med i samtalen. Eg skil meg ut med nrk-utstyr, og vert avkravd svar på kva ein slik kar rek etter i dag. Får tips om kva eg bør vitje, og opne smil når eg fortel at i dag er det ferjeturen som interesserer meg. Berre ferjeturen.

Eg er svolten på svele, og fyl kaffipila til salongen nær kjølen. Hm. Her finn eg ingen kafé, men ein automat med sjokolade og brus. Og ein kaffiautomat! Eg oppdagar ein open fryseboks med is. Ten deg sjølv med is og legg 21 kr i låst kasse. Ingen veksel. Billettøren vekslar hundrelappen min i kurrante myntar. Is får eg manuelt, men kaffiautomaten er vrang. Eg ropar an ein kar med striper på skuldrene. Han forsvinn halvveges inn i maskinen. Han skjenkar meg eit pappkrus. Gratis, seiar han, og mumlar noko om ustabil automat. Eg tek med is og kaffi til øvre salong, og nyt den høglydte praten mellom øyafolket.

Om dei saknar kafé om bord??? ….. prøver eg meg. Men nei, dei har med niste og termos. Dei lovprisar ferja og Bulandsvegen. Berre skryt, og underforstått: ”Den som ikkje er nøgd med dette, har det for godt”. Dei klagar ikkje eingong på kaffiautomaten sjølv om det skin igjennom at han har vore i ustand lenge. Mannskapet gir oss ein kaffikopp om dei ser at vi plagast med automaten, skryt dei. Ute på soldekk sit ein einsleg turistbergensar. Han nyt nordavinden og synet av Alden.

Værlandet ferjekai. Eg har ti minutt på meg for å finne mat på kaien. Nærbutikken har alt inkludert nysteikte vaflar og tørrsteikt pizza. Matrosen ser meg om bord att, som om det er hans ansvar å få meg med inn att. Likeeins som han har omsorg for at taxien – som har vore ein svipptur på land – kjem seg inn att med same ferja.

Turen innover med 21 bilar ombord. Lite innfødde øyafolk, men arbeidsfolk på oppdrag og turistar. Bilberginga har henta ein bil og ein røyrleggar dreg ein tilhengar med utstyr. Sykkelturistar etter ein lang dag i sol og nordavind. Tyske turistfiskarar på innsig. Salongen oppe er forvandla. Alle snakkar lågmælt rundt kvar sitt bord. Isolert rundt kvar sitt bord. Ulike språk. Ulike samtalar. Overorganiserande foreldre har med spel til ungane. Ingen må kjede seg.

Eg går ned. Legg meg i bakhald ved den ustabile kaffiautomaten. Ingen utfordrar automaten. Dei kaffityrste har nok prøvd på veg ut, og veit kva dei får…… No er sjølv turistane rutinerte. Nede sit berre taxisjåføren og nokre få lokale kjentfolk i den delen av salongen som er innreidd til trimrom. Dette er ferja der du har trimrom i salongen. Ein salong utan sveler.

Eg går opp att i salongen. Det er varmt og trykkande. Mange sovnar til duren av lågmælt prat. Ein dag i vinden, og no inn i varmen. Eg kjenner døsen sjølv. Nokre få sit ute i vinden, og inhalerer dei siste draga av havluft.

Salongar og oppslagstavler er fulle av opplysningar og reklame for lokale kunstgalleri og anna turistverksemd. Øyafolket veit kvar dei må ha onglane ute. Dei lovprisar ferja si, og saknar ikkje kafé om bord. Turistane kan bruke pengane sine når dei er på land her ute. Det er sol over Alden!

Nista er oppeten. Termosen er tom. Lokal kunst reklamerer i øvre salong.

Automatmaskinisten måtte ty til gratis kaffi