Kva er ei scene? Jau, det er romet mellom scenekanten og bakteppet. Frå salen ser du framsyninga levert over scenekanten. Du kan klappe eller bue. Du kan gå stille ut, eller du kan gi ståande trampeklapp. Scenekanten er viktig. Men bakteppet er magisk. Revy-Meggene i Dale feira 10 år i helga. Dei serverte modne svisker frå tidlegare revyar sprita opp med nye ordførarsprell, bondebygda i frisk sidevind og Liv Signe i fri dressur. Under premièren lurte eg meg inn i det aller heilagaste sakrestiet. Bak bakteppet!

Leik og disiplin er merkeleg nok to sider av same sak. Når Meggene på scenen badar i lys og applaus – med lause puppar og falske tenner – så er det lett å tenkje at dette berre er improvisert tull og vas til lått og løye. Men bak scenen ser det annleis ut. Her er åletrangt mellom bakteppe og bakvegg. Her heng parykkar og glitterkjolar. Her heng hjelmane til anleggsgutta jamsides med sminkespegelen. Alt i sirleg orden og disiplinert rekkefylje.

Livet bak scenen kan delast i tre. Først: Den personlege disiplinen er herskande. Du må vite kva du skal. Og når. Omkledning i blinde på rekordfart. Liming av bart er ein eigen sport for Meggene. Lim på leppa. Barten på rett plass på første forsøk. Du har ikkje tid til å bomme. No er nabo-Megga midt i første vers, og du skal inn før refrenget.

Det andre er samarbeidet. Meggene gir medspelarane klåre teikn for: ”Eg er klar” eller ”Treng du hjelp?”. Det er herleg å sjå korleis dei arbeider for kvarandre og korleis dei lit på kvarandre. Dei kjenner kvarandre på godt og vondt. Tvers igjennom. Eg står i skumringa klistra opp i eit badekar bak scenen og lurer på korleis det må vere å ville spele seg inn på eit slikt lag. Eit slikt lag med Megger. Eg har heldigvis feil kjønn til å prøve på slikt. Men det må vere ekstremsport. Her er alle sjefar. Her er ikkje noko støttekompani som kler på deg eller ein inspisient som passar rekkefylgja eller ein sufflør som kviskrar deg gløymd tekst. Men Meggene dekker kvarandre som ein revolvargjeng på Westernfilm. Gløymer du noko, så får du garantert Meggehjelp. Lydlaust og umerkande.

Det tredje er støtte og varme. Når ei Megge leverer eit stornummer til lått og applaus i salen, så står resten av Megge-troppene bak scenen og strålar. Dei unner kvarandre så inderleg å lukkast med sine nummer. Dei veit kor viktig det er å spele kvarandre gode. Så det skal de vite, kjære pulikum, det er ikkje berre den som står på scenekanten som kjenner applausen. Bak bakteppet står Meggene og inhalerer stemninga i salen og låtten heilt frå bakarste rad.

Meggene er rause og gir av seg sjølv heile tida. Dei går rundt i pausen – utkledde i dei mest ekstreme kostyma sine – og byd på vin frå lause puppar og det som er enno meir intimt. Etter framsyninga menger Meggene seg med publikum. Dei får mangfaldig takk frå eit publikum som veit at denne gjengen er avgjerande for kulturlivet i deira bygd. Avgjerande for å løyse låtten på ein heimelaga revykveld. Dei fleste i publikum anar ikkje kor mykje arbeid som er lagt ned i Meggerevyen i 10 år på rad. Eller kanskje sit der ein ektemann i salen som veit meir enn dei fleste?

Eg har vore ”back stage” med Meggene under framsyning. Eg kan fortelje at bak bakteppet – der handlar det om dei viktigaste tinga i livet – viktigast når det røyner på. Bak bakteppet – og i livet elles – handlar det som sagt om den livsviktige kombinasjonen av personleg disiplin i trange rom, vilje til praktisk samarbeid og varm støtte til den som er i elden.

Utstillinga føreligg også i bokform

Høyr radiopraten

Jens Hauge opna sist helg stor fotoutstilling på Kunstmuséet i Førde. Fotografen frå Lærdal syner oss kunstfoto frå 1970 og fram til i dag – om menneske og natur. Om menneske som brukar naturen slik at spora synest i kulturlandskapet. Han syner oss eit breitt spekter frå sylskarpe svartkvitt bilete til dei nye fargebileta der han fangar stemningar og landskap gjennom speglande vindauge på ein buss.

Gjennomtenkte komposisjonar pregar utstillinga. Om det er eit dyr som sleikjer seg eller om motivet er ei fugleskræmsel i landskapet, så fangar Hauge sjølve skulpturen. Om det er einebuskar i landskap frå Lærdal eller oppstilte figurar med maske, så skin arbeidsinnsatsen til fotografen igjennom. Om det er leikehytter, kvisthaugar eller vassjuke beitemarker med tuver av sølvbunke – så er Hauge sikker i bruk av lys og linjer og alt frå sylskarpe fokus til gjennomsiktige skuggar. Her ligg idéar bak bileta og Hauge er ikkje guten som slurvar med handverket.

Hauge har fotografert i 40 år med drivande teknisk utvikling. Frå ei tid der ”bileta aldri laug” og negativen var fasiten, til vår moderne datateknikk der bileta kan manipulerast med all slags ”fusk og fanteri”. Jens Hauge meistrar overgangane.

I det nyaste fotoprosjektet hans fangar han verda gjennom eit bussvindauge. Her vert bilete lagt lagvis og med speglingar – reine fotomagien. Motiva er kvardagslege og konkrete, men samstundes vert vi invitert inn i ei fantasiverd. Konkret og attkjennande kvardag, men likevel prega av leikande surrealisme.

Jens Hauge treff dobbel blink. Han er eksperimenterande og han utfordrar deg som sjåar. Men samstundes er han jordnær i val av motiv. Han framkallar minna dine frå barndomen og han minner deg på at du kanskje aldri ser samfunnet så klart som gjennom ei halvt speglande bussrute?

Store format på vegg og små format i bok. Jens Hauge leverer fotokunsten sin i to format. Fotografia på veggane er i format ”X-tra STOR”. I tillegg har Ingrid Norum gitt ut utstillinga i bokform på Skald Forlag. Her er innsiktsfulle tekstar stokka inn mellom bileta. Ei velskriva bok for deg som vil lære meir om Jens Hauge og om fotokunst. Eller for deg som rett og slett vil ha med utstillinga heim att – i bokform.

”Intet tilfeldig”. Utstillinga har eit overveldande format. Fotografen er langt meir stillfarande. Det nye Kunstmuséet har dimensjonar som yter rettferd til Hauge sin fotokunst dei siste 40 åra. Men det som imponerer meg mest er arbeidsinnsatsen hans. Utstillinga osar av kunstnarsveitte. Utstillinga lyser av arbeidsinnsats bak idéar og solid handverk. Utstillinga syner oss ein kunstnar som ikkje gir seg før han er i mål. Jens Hauge er ein petimeter som leitar og ryddar i kunstverka sine. Eg nyt å sjå ei utstilling som det ligg så mykje arbeid bak. Ei utstilling der det halvgode er reinska bort. Ei utstilling som strekker seg etter det kunstnarlege honnørordtaket: ”Intet er tilfeldig til stede”!

Hilmar Eliassen forkynte Jakobsbrevet

Høyr kåseriet her

I helga var eg for fyrste gong i livet på Høgre-møte. Eg skulle fylgje dramaet i kampen om Stortingsnominasjonen i fylkes-Høgre. Teppet gjekk opp for siste akt. Viss du trur at det høgste dramaet for ein gjennomsnitts politikar vert spela på valnatta, så trur du skammeleg feil. Ingenting kan måle seg med eit nominasjonsmøte. Då er det dei som i utgangspunktet er einige som skal kjempe om makt og taburettar. Det er på høgde med eit middels juleselskap i ein maktglad storfamilie.

Vertskapet hadde ordna med kjøkemeister i meisterklasse. Den gamle sorenskrivar Bjarte Eikeset fekk kjømeisterbjølla hengd om halsen, og Eikeseten kan meir enn å administrere lover og strie partar. Han er ein drivande historieforteljar, og stod for dei humoristiske høgdepunkta på møtet. Fylkesleiar og fylkessekretær hadde gitt opp plassane sine på stortingslista og sprang rundt som handhelsarar. Velkomstane var så hjartelege at eg fort ana at her skulle det kome svidd hovudrett med bismak – før ein kunne kaste seg over desserten.     

Det er sjeldan vare i eit famileselskap, at fyrste talar legg seg paddeflat utover matbordet. Men Vidar Grønnevik – det alvorlege slektsoverhode frå Florøklanen – gjekk heilt ned i Liv Signe posisjon. Han starta bordseta med eit blytungt vitnesbyrd, der bråket i Florø Høgre vart beklaga utan atterhald. Det var synd og skam at dei ikkje hadde oppført seg som anstendig Høgreslekt skal gjere. Bot og betring vart lova med skjelvande overleppe. Men dette var berre opptakta.

Dramaet bygde seg opp. Ville den forsmådde Jakob Nødseth kome buldrande inn døra og gripe ordet? Jakoben som er vara for Bjørn Lødemel på Stortinget – og som nett er kasta frå vervet som reserveordførar i Florø – er i sitt ungdommelege overmod truande til kva som helst.  Men den ustyrlege konfirmanten valde om mogeleg eit enno meir dramatisk grep. Han hadde sendt telegram. Det var Hilmar Eliassen frå Florø som forkynte Jakobsbrevet. Der trekker Jakoben seg frå heile Stortingsnominasjonen og stemplar nominasjonsprosessen til å vere på grensa til det parodiske. Eliassen svel og tek mange pausar  … som om han redigerer bort dei grovaste utbrota til Jakoben undervegs.

So vert det stilt. Så stilt at ein kan høyre Høgrehjarta slå i utakt. Viss Tarjei Vesaas skulle dikte denne stille stunda, ville han brukt berre eitt ord: ”Togn”. Olav Duun ville vel sitert seg sjølv: ”Dei sat og tagde”. Ingenting er så dramatisk i teatret som talande teiing. Ingen vakna før kjømeister Eikeset rista på hovudet, og dermed kima bordseta vidare med bjølla si. 

Spenninga er no utlada. Alt som skal seiast er sagt. Dei kan geispande putte inn på lista ein nybakt lottomillionær frå Førde i staden for ein av familiens eldste. Dei kan ete, og humre forsiktig og danna til kjømeisteren sin kjappe kjeft. Dei kan nyte desserten medan dei smiler over at radioen melder høgtrykk og Høgrevind.  Men nokre sit og er lei seg for at Jakoben aldri tok tukt. Kvifor måtte han forsvare Førde sentralsjukehus frå Stortingets talarstol? Kunne han ikkje berre krevje meir pengar til Oljebasen eller til ein stubb Kystveg? Korleis kunne han tillate seg å tru at det nedlagde sjukehuset i Florø berre er ein bygning som kan seljast på fri marknad? Kvifor kunne han aldri lære seg å lye vaksne folk?

Dramaet om Jakob fekk si utløysing ved at kronprinsen ved forrige nominasjon denne gongen vart kasta loddrett ut. Han hadde stroke til konfirmasjon og møtte ikkje i juleselskapet. Eg som berre hadde vore ein ubeden gjest nedst ved bordet tusla meg ut. Eg tenkte at Rudolf Nilsen sine ord også gjeld i politikken: ”Intet er mer som skrift i sand, enn løfter om kjærlighet.”

Indianaren lettar på fjøra

Høyr kåseriet frå Alternativ Messe

Søndag var eg på Alternativ Messe i Florø. Kva ”alternativ” betyr? Truleg alternativ til Statskyrkja og skulemedisinen. Litt rart å reise på slikt for meg – ein heidning som aldri har vore sjuk – med eit pilleforbruk nesten under null. Eg troppa opp i beste kyrkjetid – både for høgmesse og alternativ messe. Frammøtet var skrantande, og ein kan lure på om TV-programmet ”Folkeopplysningen” har skræmt vatnet av publikum.

Messa var organisert nett so på bedehuset. Det var storsalen for hovudmøta. Det var Lisjesalane der det var meir intimt sitjande i ring – i kjellaren. Og det var personlege vitnesbyrd meir ein til ein – ein healar og ein søkjande – over skrankane i sjølve messehallen. Ein livs levande indianar hadde konsert i storsalen, men allsongen låg laaangt tilbake for nivået på eit middels bedehus.

Eg streta rett inn i Storsalen til Healar-føredrag. Der var so lite folk at det vart nesten messefall, men brått vart healeren teken av «universets krefter» – som ho sa – og ført fram til preikestolen. Ho fortalde levande – om enn usamanhengande – om livet sitt og uforklarlege hendingar i liva våre. Vi hadde alle ”fylgjarar og hjelparar” med oss – kunne ho fortelje – og det var stort sett daude, nære slektningar. Ho såg fyrst på meg. Eg var særs interessant, sa ho, og det trur eg nok, sidan eg var den einaste einslege herren i ein flokk damer. Ho såg skuggen av ei dame bak meg, og let det vere liten tvil om at det var enten mamma mi eller mormor frå det hinsidige. Ho prøvde å beskrive dei, men det var loddrett feil alt i hop. Då gjekk ho på reservesporet og brått kunne ho skilte med at heile slekta mi av daudningar fylte romet. På to geledd – farside og morside – og det tydde brått at det var eg som vart hovudpersonen. Måten dei stod på tydde at eg nærma meg eit stort skifte i livet. Mamma og mormor var gløymde. No var eg brått i sentrum med mine sprikande og utydelege signal.

Damene i forsamlinga kom lettare til det. Dei fekk hinsidig kontakt på flekken, og trøyst og råd attepå: ”Ta vare på deg sjølv og slå gjerne til med ein spontan Sydentur.” Det hadde dei fortent, meinte ho.

Bognande kakebord og stri lukt av kaffi minner om mitt barndoms bedehus. Men inne i messehallen skjønar eg at eg er på vitjing hjå nye sekter. Dampen av røykelse ligg tjukk om salsbodene. På standsa kan det kjøpast alt slags viddunderkurar av salvar, te og dropar, – og 20 minutt personleg terapi kostar hundrevis av kroner. Indianaren har eige spisstelt. Medan det på bedehusa i min barndom vart samla inn pengar til heidningemisjonen, så stakk den personlege healaren her pengene rett i eiga lomme. Pengande frå den som søkjer tru og trøyst.

På bedehusa var det ekstra gjevt når det var ein nyfrelst eller helst ein tørrlagt alkoholikar som forkynte. Ein slik hadde dei på Alternativ Messe også. Den kjende og utbrende Stand UP-komikaren Jon Schau har skifta menigheit. Frå humorfolket til dei alternative. Han var ein drivande talar – om bodskapen var i skodda. Eg gjekk frå møtet hans etter ein time. Då hadde eg ikkje helse til meir.

På veg heim kjende eg litt irritasjon over at alternativfolka lurer høge prisar av trengjande som søkjer helse og frelse. Men då eg passerte Sunnfjordkatedralen i Naustdal roa eg meg. Herregud, Hans Jakob, tenk på alt du betalar over skattesettelen. Og forresten: Kundane på messa får minst like mykje att for dette som når eg kostar på med Leonard Cohen konsert i Bergen eller Hødd sitt cupeventyr på Ullevål. Eg skamma med litt inn langs fjorden og lyt motvillig gje altenativfolka honnør for at dei er flinke ”å sjå” folk og flinke å vise omsorg. Eg undrast på om Statskyrkja og Helsevesenet er like gode? Eg veit ikkje, for eg har ikkje vitja dei på årevis.

Eg tek til å verte i godlune når eg nærmar meg Førde. Det er berre ein ting som gneg. Gneg kraftig! Ho healaren skulda meg – venleg men bestemt – for å vere ein stribukk som gav ho lite. Derfor kjem eg heim med inkje. Men til dei slitne damene skreiv ho ut healar-reseptar på Sydenturar over ein lav sko.

Kven skal ta oppvasken?

Høyr radiopraten om boka

Olaug Nilsen frå Førde busett i Bergen har gitt ut boka ”Kjøkenbenkrealisme” på Samlaget. Ei bok om småbarnsforeldre i tidsklemma. Boka bygger på mange historier med ulike utgangspunkt om korleis folk organiserer småbarnlivet sitt opp mot jobb og karriere. Samtalar med flest kvinner, ja vel, men også menn.

Nilsen observerer og formidlar godt. Vi får attkjennande historier om dårleg samvet, somnløyse og spysjuke. Om samfunnet sitt press for å få barn og press på kvinner til å svare ja på utfordringar. Om kakebakst, karriere og kontantstøtte. Om forventningar til lukke og fin fasade. Om økonomi og pensjonspoeng. Om skam ved kjøpt av husvask og velkjende kjønnsskilnader. Om valfridom som likevel ikkje gir frie val. Boka fungerer som ei debattbok om korleis samfunnet organiserer avl og omsorg for småbarn i ei tid der krav til økonomi og ynskje om karriere utfordrar den vesle og sårbare eininga – familien. Utforfrar familien i ei tid der 50 år gamle ”husmorideal” er økonomisk og kulturelt umoglege.

Som gamal raddis og med røynsle frå oppfostring av tre småborn spør eg meg: Kva er nytt i denne boka? Eg svarar: Fint lite. Boka er velskriven og aktuell – ja vel – , men kvifor gir Samlaget ut ei slik bok i haust? Det vert eg ikkje klok på. Eg ser at enkelte i debatten alt før utgjevinga av boka lurte på om den vil verke provoserande. Eg tvilar sterkt på det. Her er lite provoserande nytt. ”Kontantstøttekameratane” vil nok finne støtte for sitt syn, medan ”yrkes- og karrierefeministane” vil krevje betre tilrettelegging frå stat og næringsliv.

Boka fortener honnør fordi den skriv om oppfostring av småbarn utan å forfalle til idyllisering. Boka reindyrkar utfordringane.

Forfattaren sine eigne røynsler er også ein styrke for boka. Når Olaug Nilsen fortel om sine prioriteringar kjem vi nærare på emnet, og forteljinga vert meir intens. Røynslene hennar frå småbarnsfamilie og forfattarkarriere er godt formulert. Vi får her eit innsyn i ein familie som får ei ekstra utfordring ved at eit av borna deira får diagnose.

Eg går tilbake til utgangspunktet for boka. Forordet startar slik: ”Alle veit at småbornsfamiliar har det travelt,…”. Det er krevjande å skrive nytt og spennande om det ”alle veit”. Forfattaren slår også fast at familiepolitiske diskusjonar ofte er polariserte: ”Anten vil du vere husmor på heiltid, eller så ofrar du barna for eit umenneskeleg karrierejag.” God spissformulering, men stemmer det? Mi erfaring er at folk snikrar til sine kompromiss meir nyansert enn som så.

Oppsummert: Ei velskriven bok om eit viktig emne i samfunnet. Boka er sterkast der forfattaren formidlar eigne røynsler. Men likevel: Denne boka tilfører debatten lite nytt. Kjøkenbenkrealisme – opplagt. Men dette er gammal vin på nye flasker – om dei aldri så mykje er tappa på ein kjøkenbenk!

Sterkt operaensembel - publikum storkosa seg

Høyr kåseriet – Sjå bilete på Operaen – Sjå bilete frå Oktoberfesten

Det var kulturhelg i spagaten i Nordfjord. Madama Butterfly av Puccini på Nordfjordeid. Oktoberfest i sirkustelt i Stryn. Sjølvbildet mitt om å vere kulturelt altetande gav meg ikkje noko val. Eg måtte sleve i meg begge.

Madama Butterfly føregår mellom japanske papirgardiner med utsøkt lyssetjing. Den japanske ungjenta Butterfly vert både bortgift til og sviken av ein amerikansk marineoffiser. Buttefly svingar også kniven til full musikk i sluttscena. Musikalsk strålande, men i regien hakkar det litt. Det vert i periodar stilleståande, og den japanske stemninga vart nedtona i meste laget. Kanskje Operaen bør spørje seg om det er lurt å la same person både vere regissør og musikalsk leiar – om han aldri så mykje heiter Michael Pavelich?

Oktoberfesten i Stryn er også importvare. Det luktar Tyskland og smakar Tyrol. Her er opptog i handelsgata og ompa-musikk i sirkusteltet. Det kryr av jenter i bondepikedrakter og gutar i skinnbukser og Tyrolarhattar. Dei leikar med høg Harryfaktor og den som ikkje har bonsk sjølvironi på bygda sine vegne, kan hute seg austom fjella denne helga. I dag er det måndag, og bartane er borte, og alle kan trygt kome heim att. Eg gled meg over ompafesten. Eg gled med over Butterfly. Men eg lovar dykk: Kombinasjonen er uslåeleg. Høyr berre:

Musikk: På Eid er det smakfullt med kor og solistar – ariar og orkester. I Stryn rautar publikum at ”Du burde kjøpe deg ein Tyrolerhatt” framfor scenekanten.

Tekst: På Eid var det forferdeleg vanskeleg å oppfatte teksten. Trøysta må vere at det seinkveldes på dans i Stryn – der var det enno verre.

Hus: På Eid er det lys vandrehall og stolar i raud plysj i eige operahus. I Stryn sjanglar dei rundt som klovnar i eit innleigt sirkustelt.

Drikke: På Eid nippar dei forsiktig i raudvinsglaset i pausen, medan dei i Stryn drikk øl av seidlar så store som muggar.

Antrekk: På Eid kjem dei i premièregalla. I Stryn møter dei i sivil med solide innslag av bondepikedrakter og skinnbukser.

Ordførarar: På Eid står han i dress i scenelyset og deler ut overdådig blomsterbukett. I Stryn leier han rundt på ein gamp i opptoget – ikledd kjede og tyrollerhatt og – etter eige utsagn – pistrete bart.

Honorære besøk: På Eid kan du ikkje stige utan å trekke bort i dei fremse fylkekvinner og fylkesmenn. Her kan du ”se og bli sett”, og snuble i gjestande ordførarar med representasjonskonto. I Stryn må ordføraren leie hingsten i opptoget åleine. Men han er omkransa av dei som har vald han.

Stil: På Eid er det forfina med forsiktig paryme frå Bjørvika og Milano. I Stryn dyrkar dei sjølvironien og det dampar fyll.

Og til slutt i klassen for tragiske dødsfall: På Eid var det lite blod for opera å vere. I år var det berre eitt mord på scenen. I Stryn overlevde alle!

Tyskland og Tyrol i sirkusteltet i Stryn

Helge Jordal er klovn – Foto: Olav Reiakvam

Høyr klippet

”Sirkus Saragossa” hadde urpremière torsdag. Eg var på generalprøva kvelden før. Det er duka for fylkesturné – og meir til – for ei stor familieframsyning på Sogn og Fjordane teater. Teksten av Camille Hübbe og regien til Arvid Ones hektar store og små frå start.

Elvis er son til sirkusdirektøren. Sirkusdirektøren sel sirkuset sitt, og flyttar med familien til ein liten og ukjend by. Elvis skal gå på skule for første gong og opplever kulturkrasj. Naboane synest at den tilflytta sirkusfamilien er rare og spenningar oppstår.

Det sterkaste med ”Sirkus Saragossa” er at du kan ta til deg teatret på mange plan. 

– Her er ellevilt trylleri og jøgling til å le av. Her er ”nifse” spøkelse og spenning.

– Her er attkjennande og godt spel om tilhøvet mellom folk i familiar, i venskap og i kjærleik som oppstår.

– For den som lystar kan ein lett veve inn alvorlege tema i bakteppet – om flytting og rotløyse, om inn- og utvandring, om kulturskilnader og om kor viktig det er å gi kvarandre ”ein sjanse til”. Men det er heldigvis ikkje dette påtrengande politisk korrekt 70-talsteater.     

Sjølve teaterstykket står på tre bein. Ein god og stram regi, ein funksjonell scenografi på hallande golv og skapeleg gjennomførte sirkustriks. Regien, scenografien og sirkustriksa er knadde godt i hop og fungerer som heilskap. Vi må hugse at tryllinga vert gjennomført av vanlege skodespelarar – ikkje av proffe tryllekunstnarar. Eg synest at trylleria funkar godt, og dei hevar framsyninga. Vi opplever magi på scenen. Klovnen er spela av Helge Jordal, og han er langt på veg proff sirkusklovn. Helge Jordal er sjefen for ein jamt godt skodespelarlag der skodisane står særs godt til rollane. Dette er verkeleg sirkus på teater!

Skal eg finsikte etter svakheiter, så må det vere at figurane i stykket får liten sjanse til å utvikle seg. Dei fleste figurane endrar seg lite i løpet av stykket. Dette gjer at sjølve handlinga i stykket framstår litt meir stilleståande enn den kunne ha vore med meir utvikling av karakterane undervegs.

Oppsummert: ”Sirkus Saragossa” er eit drivande og morosamt stykke for folk i alle aldrar. Publikum kosa seg. Kanskje spesielt for 6-12-åringar som dreg med seg vaksne på teater. Her kan store og små ta initiativ til ei felles teateroppleving på tvers av generasjonar. Dette er definitivt teater for dei som likar teatereffektar og sirkus for open scene.

Høyr radioprat med kulturmeldinga mi og programleiarane sin prat med ordførar Bjørlo i Eid

Trykk her for å sjå videoen vi snakkar om

Fire ordførarar feirar opning av Kvivsvegen med festvideo laga ved medielinja på høgskulen i Volda. Tre minutt i friske rapprytmer. Lat meg seie det med ein gong: Dette er snop for ein kulturmeldar. 

Sjangeren er ”spontan fest og moro”. Dette er feiring og glede. Dette er ingen propagandafilm for attval av ordførarar. Den lyser av spontant påfunn og ligg – heldigvis – milelangt frå ein valkampvideo. Som sjanger står dette i lag med uhøgtideleg julebordmoro. Viss det var ein valkampvideo – la meg uttrykke meg klårt – så ville dette vere ein katastrofe. Sporty haldning frå dei fire gjer prosjektet ”gulle godt” – i sin nachspielsjanger på høglys dag.

Skodespelarmessig deler det seg fort i eitt A- og eitt B-lag. KrF-ordførar Arild Iversen frå Volda og Venstreordførar Alfred Bjørlo frå Eid er dei meste scenevande med høgst Hollywoodfaktor. Voldingen slår til som flørtepus med berre leggar medan Eidaren er linsefokusert så det held. Her er det ikkje vikande blikk. Her kompenserer augekontakt for litt ustø rytme. Honjdalsordførar Anne-Britt Nygård er tydeleg ukomfortabel og lite leiken i rolla, men ho kjempar innbitt. Hurra for ein kampvillig ordførar i ei av fylkets minste kommunar. Det er kosteleg når ho halvt sukkar ut bittelitt i utakt: ”Endeleg er eg på TV!” Sjølv om ordførarane kjempar godt med tekst og rytme, så tek eg meg i å takke filmskaparane for at har med sine eigne unge skodisar som dreg rapperytmen gjennom dei tre minutta festvideoen varer. Takk og lov!

Kva er høgdepunkta utover alt nemnde ”Endeleg er eg på TV”: Eg vil dra fram Voldingen si tolking av ”ku i tunellen” med store kuøyre og replikken: ”Mø mø mø Møre”. Jenkahoppinga til dei tre mannlege ordførarane i profil – med Alfred Bjørlo litt føre både i innsats og rytme – er også ubetaleleg. Interkommunalt samarbeid på tvers av fylkesgrensa. Jess!

Kvar var Sven Flo? Eg undrast over rollebesetning eller det som på fagspråket heiter ”kasting”. Eg undrast over at Eidaordføraren hadde knipe plassen til Styneordførar Sven Flo. Har den alltid offensive Alfred Bjørlo masa seg til ein rolle, eller ”strauk” Sven Flo på audition? Eller hadde han lovleg forfall – til dømes hemmeleg møte med vegstyresmaktene om vegvalet for E39? Her forsømde du deg, Sven!

Dette er kultvideo! Dette er kul video! Fordi det er ekte vare. Ekte julebord på vegopning! Berre passe regissert. Og kva konkurrerer det med? Videoen ”Kvivsvegen minutt for minutt”: Ein køyretur på bilfriveg – vakker natur, ja vel – men totalt utan drama! Eller takke og skrytetalane? Fri og bevare meg. Sorry Liv Signe – du hamna i skuggen! Eller partitoppane som krigar om kven som skal ha mest av æra for Kvivsvegen? Pjuuuu! Takke meg til fire landsens ordførarar frå fire ulike parti i to fylke som dansar tunellrapp på julebord! På julebord i september!

PS: Eg vonar at vi slepp hundrevis partiredigerte «Look like»-videoar. La denne stå som ein kultvideo. Eineståande i sin sjanger!

Radarparet Djuvik og Viken får seg frukost i nrk-studio. Foto: Oddleif Løset

Høyr den samanklippa radiosamtalen med Anne Viken og Frank Willy Djuvik her  

Høyr kulturmeldinga mi om det nye kunstprosjektet deira her 

Radarparet Anne Viken og Frank Willy Djuvik har starta eit forfriskande kunstprosjekt. Kunstdebatten vår er ofte altfor daff. Dette er eit flott initiativ med guts. Dei er offensivt oppsøkjande. Vonar dei ikkje berre er ”oppsøkjande”, men også ”søkjande”. Den grundige startbloggen om nettsidene til kunstmuséet og dei kulturhistoriske vitnar om grundigheit og framlegg til konstruktive forbetringar. Bra! Det er viktig at det profilerte radarparet ikkje berre vil spegle seg sjølve. Men for all del: Vonar dei held gutsen!

Energibunten Anne Viken er skribent, forfattar og dyrlækjar. Eg tvilar ikkje på hennar evne til å provosere. Bunadsdebatt og landbruksdebatten kan nemnast som døme. Men eg lurer ofte på hennar konstruktive vilje. Startbloggen om nettsidene syner oss ein konstruktiv start. Ja, den vart nesten i meste laget omstendeleg. Eg ser også at ho prøver seg på å lage ”Kontaktannonse” for teatersjef Terje Lyngstad. Fornøyeleg og harmlaus, men eg åtvarar med eit stort MEN! Det er viktig at ikkje private innslag skuggar over initiativet. Kunstdebatten er for viktig til det. Pass på siktemålet.

Frank Willy Djuvik er ein profilerty FRP-politikar i fylket. Han vil ause ut fylkeskommunale pengar til Grand Prix og han vil hylle Tone Damlie Åberge med kulturpris. Kulturutspela hans har smaka av populisme, men siste halvåret ser vi at han set seg inn i kulturfeltet på ein ny måte. Bravo! Likevel: Å studere kunst med FRP vert som å gå på kurs i vinsmaking hjå KrF. Eit vinkurs med Trude Brosvik vil vere pirrande, men mange av oss vil stille oss tvilande til ekspertisen.

Her må det etablerte kunst- og kulturmiljøet kvitte seg med fordomane. Vi treng fleire stemmer i kulturdebatten. Vi treng fleire auge som ser og fleire øyre som høyrer. Vi må vere like opne for kunstprosjektet til Anne og Frank Willy, som dei ser ut til å vere for kunst og kulturlivet.

Radarparet vil utfordre: Dei kjem til å utfordre kunstinstitusjonen med direktør Morten Johan Svendsen i spiss. Mi oppmoding: Slepp dei inn til frukost, Svendsen. Dei treng ein prat med deg, og du treng å verte utfordra av dei.

Kvar er kunstnarane i debatten? Vi treng kunstnarane sine organisasjonar på banen. Kvar er du Maria Hjelmeland? Vidare vil Frank Willy og FRP kunne setje dagsorden på kulturfeltet i valkampen. ”Tenk det, Hedda!” – som fader Ibsen sa det. Bravo, seier eg.

Prosjektet utfordrar også media. Vi har opna svært kunstmusé til 93 millionar. Der har 52 lokale kunstnarar og kunsthandverkarar utstilling. Dei fortener ei proff kunstmelding. Nrk/sf har hittil ikkje teke tak i det. Ikkje BT heller – så vidt eg veit. Ingen av dei større eller mindre lokalavisene heller.  

Kvar skal prosjektet ende? Eg hyllar det forfriskande prosjektet, men eg er usikker på kvar det kjem til å ende. Det er truleg radarparet også. Eg ynskjer lukke til langs kunst- og kulturvegane i fylket. Både på vegane med ”gul stripe” og på grusen ”på den smale veg”.

Manusforfattar Rønnaug Torheim fekk applaus og blomst. Ho storspela i rolla som heks.

Høyr kulturmeldinga her

To episodar utandørs gateteater frå i sommar vart repetert og utvida innandørs under Eidamessa på laurdag. Vikingkongen Audbjørn frå Eid skulle gravast fram or haugen. Forteljinga vert usamanhengande og uklar, men livlege amatørar gjer at ”vikingtoktet” so vidt bergar seg i land. Berre litt over 150 benka seg for å sjå framsyninga av den samansydde inneversjonen av Kong Audbjørn.

Uferdig manus i blanda sjanger. Manus ber tydeleg preg av at det er laga for tablå ute i ei travel handlegate. Mykje rop og skrik, og lite samanhengande drama. Det er ein særs vanskeleg sport å dra dette stykket inn i hus der forventningane vert annleis. Set ein opp historiske spel i Sogn og Fjordane vert ein lett samanlikna med ”halvproffe” oppsetningar. La meg minne om at Kong Audbjørn må sjåast på som ei rein amatøroppsetjing. Manus er heimesnikra i ei uklar blanding av om dette er kvardagsliv i vikingtida eller ”kvardagsfilosofi i vekeblad” frå vår eiga tid. Her er krigarar og skrytepavar, mjuke menn og frustrerte kjærringar, kjærleik og sverdkamp. Likevel: Handlinga vert ståande pinn i ro.

Amatørar med sprut bergar framsyninga i land. Den rutinerte revyskodespelaren Roy Aron Myklebust i tittelrolla gir kraft til Kong Audbjørn. Likevel er det trollkjærringa Hede som stel showet. Det er manusforfattar Rønnaug Torheim som gir liv til denne fornøyelege heksefiguren. Ein Viking-healer av format. Heile skodespelarlaget – store og små – gjer ein iherdig innsats der sjangeren innbyr til kraftfullt spel, og publiken humra forsiktig og kosa seg. Lokalpatriotismen blomstra.

Eg såg berre den samansydde inneversjonen, men eg såg nok til å våge å meine at Vikingteater med vekt på stuntspel bør halde seg utandørs. Kanskje kan ein utvikle Kong Audbjørn til å kunne spelast på det flotte uteamfiet på Nordfjordeid? Men slik manus og regi ligg no høver det nok best i sjangeren ”stunt i sentrumsgata”. Nokra av oss vil hevde at vikingspel og hornmusikk høver best ute!

Applaus for ein nyskaping. Arrangørane understrekar tydeleg at ”Kong Audbjørn” skal dra Audbjørn fram i lyset, og trekke meir vitjande publikum til Nordfjordeid. I aulaen såg vi laurdagskvelden Kong Audbjørn i ein inneversjon på første gir. Det tener arrangørane til ære at dei prøver ut nye speleplassar. Historiske utandørsspel i amfi har vi mange av. Innandørs amatørrevy også. Eid har allereie historiske ”Elskhug og eksis” i uteamfiet sitt annankvart år. Tablåspel i handlegatene er vi ikkje nedlesta med her i fylket. Kanskje det er på arenaen i Eidsgata at Kong Audbjørn framleis vil  gjere sitt mest suksessrike ”vikingtokt”?