På scenekanten

Sjur Atle Austrheim - styreleiar i koret og kafévert på kabareten - pustar letta ut på siste refreng

Høyr radioklippet her (innslag nummer 14 i morgonsendinga)

Breimskoret køyrde sin årvisse kabaret i helga. Eg benka meg på premièren. Breimskoret forlot Breimshallen i fjor. No er det full Trivselshage på Sandane som tel. Breimskoret fyller scenen. Bygdefolket fyller sal på sal. Sikkert godt over 1000 inne på ei langhelg. Kabareten flyt framifrå. I år er den sceniske ramma lagt til bygdekaféen: Kaffe Latte(r).

Kaféen skiftar inventar og stil i løpet av framsyninga, men serveringa frå Breimskoret er tradisjonell. Tjue korsvisker knytt fint i hop med ei forteljing. Mellomtekstane i år handla om kjærleik og bygdeliv i endring. Kabareten har langt mindre revypreg enn før om åra. Eg lyt innrømme at eg hadde venta meg eit par skarpe revypoeng. Men mellomtekstane fungerte godt til å vise fram ulike typar, og dermed opne for kostelege kostyme. Kabareten vert dermed også kjekk å sjå på, og meir oppmjuka og variert.

Kor og orkester dyrkar ”Feel good”. Breimskoret er eit middels kor songmessig, men arrangementsmessig er dei mellom dei aller glupaste. Dei knyter til seg eit topp orkester. Dei flyttar seg nokre kilometer frå Breim slik at dei kjem under tak i den flottaste salen i heile fylket. Trivselshagen på Sandane er romsleg og intim samstundes. Alle ser og høyrer framifrå.

Breimskoret er eit kor og det songlege ber framsyninga. Dei slepp til mange solistar. På eit solistlag med breidde skil dirigent Solfrid Bjørkum seg ut med dei beste solistprestasjonane.

Når ståande applaus bølgjar gjennom salen, så grip eg meg likevel i å tenkje at kabareten går vel mykje i same sporet. Det trufaste og entusiastiske heimepublikumet fortener også utvikling. No har Breimskoret brukt to år på å finne seg til rette i Storstova. Kanskje ein neste år bør satse friskare på å ta heile den store scenen i bruk. Breimskoret har potensiale til å utnytte dei moglegheitene ei slik framifrå scene byd på. Eg tenkjer då spesielt på rørsle og variasjon. Ja, eg veit at det fører med seg meir øving og meir jobb. Men det er også lettare å utvikle seg no når publikum lagar kø på trappa!

Koret er grunnmuren i kulturlivet. Kulturmeldinga innprenta oss at saman med bibliotek og korps er kora våre dei viktigaste byggesteinane i grunnmuren i kulturlivet. Eg tok ein sjekk på grunnmuren i Breimskoret. Eit kor som har levert jamt gode kabaretar i over 25 år. Kort sagt: Heldige Gloppen som har Breimskoret. På same måten som Breimskoret er ”Kabaretkoret” i fylket, så er Leikanger Mannskor ”Revykoret”. Eg er imponert over desse kora som verkeleg tek oppgåva som kulturberar på alvor. Kora er grunnmuren, javel. Men ein grunnmur må vere i utvikling på veg framover. Ein kulturell grunnmur må aldri stivne!

.... i ein ferjekø i Lavik, - ja, i Lavik .....

Høyr kåseriet 

Påske er vårfest og utfart. Nokre fyl vinteren til fjells, medan andre av oss leitar etter snøberre flekkar ved fjorden. Når mange skal ut på rek samstundes vert det trongt om plassen. I dagens Påskebodskap står nok privatbilismen sitt evangelium i høgsetet. Vi får kø, og her i vest får vi ferjekø. Andre Påskedag er ferjekøane langt lenger enn køen på kyrkjetrappa. Eg drog til Lavik for å sjekke ut køkultur og kaikultur.

Dette er ein spesiell Andre Påskedag i Lavik. For til veka skal dei starte på nybygg av ferjekai, og det i same veka som Liv Signe & co kjem durande med ny transportplan som skal bygge gigantbrua over Sognefjorden. Rart å tenkje på at den siste ferjekaia på den Vestlandske Ferjefrie Motorvegen vert – både nybygt og nedlagt – akkurat her i legendariske Lavik.   

Ferjekaia over alle ferjekaier vert eit autorisert kulturminne. Billettørane har teke mellomfag i smiling og service. Her vart borna oppdregne i køkultur. Pass køplassen din, og det skal gå deg vel i trafikken. Og i livet! Vi kan ofte høyre krangel om alt frå fritt sjukehusval til fritt skuleval for elevar på vidaregåande skule. Ingen snakkar om fritt ferjeval. Her er det berre ekspressbussar og sjukebilar som har forkøyrsrett. Men! Men det nyttar ikkje å stå i pølsekøen i kiosken når bilkøen rykker fram. Då let det iltert tre støt i fløyta og du vert effektivt sperra og lovleg forbikøyrt.

Ferjekø er scenen for alvorlege vaksne og blide born. Dei vaksne har kvidd seg, og ungane har gledd seg. I ferjekøen har ungane makta over lommebok og bil. Ungane sel godt humør på billegsal, og dei håvar inn den kioskmaten dei peikar på. Steikjeosen breier seg over ferjekaien i dette felles nattverdsmåltidet. Ja, – Andre Påskedag i Lavik minner slik sett om Skjærtorsdag i Jerusalem i Bibelsoga.

Køkøyringa på ferjekaien opnar også for lovløyse. Ungane slepp fri for selar, band og belte, og dei kravlar fram i framsetet. Alvorlege pappaer ved rattet held ungane på fanget, og let smårollingane ”styre” bilen – medan dei forsiktig glir framover i køen. Utslitne mødre med matte ansikt i sidesetet ser ikkje ut til å true nokon med krossfesting. Glisande gutungar nyt lovløysa ved å køyre bil for første gong. Jomfrutur ved rattet for første gong i ein ferjekø i Lavik.

Tre ferjer svel unna i dag. I godveret. Nokre innfødde karar ser på livet, og det er som dei lengtar tilbake til dramaet på kaia kvelden før. Då var det ferjehavari og snøkave. Då var kønervane meir tynnslitne hjå sjåførane, og køpresset i familiebilane gav lødigare underhaldning. Men sjølv på denne godvêrsettermiddagen får vi jubelscener hjå dei som akkurat kjem med ferja, og vi kan lese bannskapen på leppene på dei som vert møtt av bommen på panseret. Då er det berre å rygge tilbake på plass. Eg finn meg ein benk i solveggen og funderer:

Gulatinget og Lavik Ferjekai vert likestilte turistmål om 25 år. Då kjem turistbussane langs Vestlandste Motorveg, og guidane legg vekt på tre ”under” her i Ytre Sogn. Dei fortel om Gulatinget sør om fjorden som la grunnlaget for lover og folkestyre langs leia i Nordvegen. Dei skryt over eineståande ingeniørkunst i bruspennet over Sognefjorden, og ikkje minst stansar dei til ei stille stund ved den siste ferjekaia i Lavik. Her fortel guiden om tradisjonane på ferjekaia. Om køar og kiving om plassen. Om folkeforlystelsen som bygdefolket fekk mest gratis, berre ved å glane.  Kanskje er det bygt eit lite ferjekaisenter der ein kan studere den legendariske vegsnurren ”Griserumpa” som vart historie før 2015. Ferjekaikiosken ”Gobiten” er oppattbygd i original utføring og farge  og det går i sveler og pølser, cola og kebab. Men framfor alt er attraksjonen; ventiing på venteromet. Der kan guiden fortelje frå den utgamle tida då enkelte fann hugnad og glede berre ved å sitje i ein bil på ei ferjekai – å vente!

Johannes Hamre (t.v.) spelar storesøstra si - Fylkesmann Anne Karin Hamre. Henning Rivedal (t.h.) strålar som Fylkesordførar Åshild Kjelsnes

Høyr radiopraten Sjå Kongen og Dronnninga under teksten

Den årvisse Palmerevyen i Leikanger Mannskor entra scenen i Saften denne helga. Eg valde meg den vanskelegaste framsyninga. Den nummer to i nonstida Palmesøndag med litt slunken sal etter stappfull première kvelden før. Fylkesjubiléet  var raud tråd, og fylkesrevyen tek også i år mål av seg til å dekke heile fylket. Årviss revytradisjon i over 50 år forpliktar.

Revyen leverer 25 nummer av jamn kvalitet, men ”høgdarane” manglar. Dei har revyband med driv og eit jamt godt skodespelarensemble. Unge og spretne gutar løftar ensemblet med fart og dans, og jammen bit unggutane frå seg i andre roller også. Det gror gledeleg godt i mannskoret. Det visuelle inntrykket er kraftig forbetra i år. Scenografien er fleksibel og skapar variasjon, men mest av alt imponerer fargerike og føreseggjorde kostyme. At gode bilete er kjekt på revy, kan best forklarast med at den beste ”figuren” i år ikkje sa eit einaste ord. Magne Skaar som dronning Sonja er verdt revybilletten åleine.

Men innhaldet vert altfor ofte litt puslete og refererande. Det vert på det jamne og føreseieleg, og det er langt mellom dei store overraskingane. Kanskje er eg for kritisk no, men dei glitrande tekstane som prega Palmerevyen i tidlegare tider er mangelvare. Kanskje var Palmerevyen rett og slett bortskjemde med tekstforfattarar? Eit anna moment er at når ”rammen er så proff” – så vert lyset sett på innhaldet. Men for all del: manusarbeidet er av det vanskelegaste i alt revyarbeid.

Eg vil dra fram to ”høgdarar” der orginale grep og ein framifrå skodespelar lyfter revyen. Når AP-leiar i fylket – Nils P Støyva – drøftar problema med nedlegging av vidaregåande skular i fylket opp mot korleis det måtte vere for Jesus å få tømmermannsutdanning i Nasaret, ja då svingar det. Det er også i år Håvard Stensvand som gjer dei beste rollane. Ikkje berre som Nils P Støyva, men han er strålande som Erna Solberg i sluttscenen. Fylkesberedskapssjef Stensvand gir pondus til Jern-Erna, som med trøkk og driv gir vendepunkt  både til Fylkekommunen, Fylkesjubiléet og Palmerevyen.

Lokale nummer løyser låtten. Når Sogndal vert egosenteret. Når politikarane i Terrakommunen Vik skummar fløyten. Når revyen harselerer med Georg Arnestad og Johs B Thue – dei suraste debattantane i Sogn Avis. Då kosar det lokale publikumet seg alle best. For også lokalrevyen Palmerevyen har tyngda si på Sognepublikum – ikkje fylkespublikum.

Fokus. Fokus. Fokus. Ja, eg veit at mange stemplar ordet ”fokus” som det mest utslitne i alle ordskifte. Men la gå. Fokus i prestasjonsgrupper i idrett, politikk og kultur må vere skarpt. Eg undrast over kvifor Palmerevyen ikkje ”tek meir av” denne gongen når ensemlet, bandet, teknikken og flyten er på plass. Fører målsetjinga om å vere fylkesrevy til uskarpt fokus? Kanskje bør ein fokusere på stofftilfang frå Sogn – frå Høyangertunnelen og inn? Eller kanskje er det nok å fokusere skarpt på manus nummer for nummer: Er det skarpt nok? Vert det for refererande? Bygg manus opp til vendepunkt og overraskingar? Eg veit at eg set fingeren på det vanskelegaste no. Men kanskje Palmerevyen er den einaste revyen i fylket som har ressursar til å utforske nettopp desse spørsmåla?

Oppsummeringa mi trass i ein del kritiske spørsmål: Her er fargar, fart og flyt. ”Superbyråkrat” Stensvand har stort talent som ”revypolitikar” uavhengig av parti, …. og Magne Skaar er heilt Dronning!

Kong Harald (Arne Røyrvik) solar seg i glansen av Magne Skaar som var HEILT DRONNING!

Elljing "på bøna" - revypave i Stryn

Høyr radiopraten her

Konkurranse dreg publikum. Medan Spellmannsprisen fekk folket til å synke ned i sofaen, fekk Revy Grand Prix stryningane til å storme til kulturhuset. ”Full fjøs” i samdrifta laurdagskvelden. Stryn har eit rikt revymiljø med avleggarar i alle bygdelag. Denne kvelden sette dei kvarandre stemne for å kjempe om ære og 50 000 kr i pengepremiar. Revy Grand Prix er arrangert av Stryn Ping Pong klubb, der dei gjer alt anna enn å spele ping pong. Dei arrangerer Oktoberfest i september og Revy Grand Prix på Palmelaurdag.

Og ”englane finst” i Stryn. Her kan du få deg totimars middag og tretimars revy på same billetten. Vi er knapt i gang før dei ropar OVERRASKELSE, og vokalisten frå Ole Ivars står lys levande på scenen: ”Jag trodde englane fanns”. Publikum løftar seg.

Revytevling har sin eigen regi. Framsyninga er dømd til å verte ein ”lapskaus”, og ikkje ein samanhengande revy. Då er det viktig at husbandet er på tå hev. Og showbandet på scenen spelar kvelden i hop til å verte ei samanhengande framsyning. Spesielt viktig er bandet, når alle revynummera er kjemisk fri for song. Tematisk handla det om bruer og kraftkarar hengande i kraftleidningen, om utanlandsk arbeidskraft og gamlingar på heimen, om sex og sjøorm. Ei ”Sunnmørshyttedame” fekk låtten til å stå i taket. Ein god karikatur som stryningane kjende att.

”Elljing” i ein klasse for seg. Publikum røysta fram vinnaren, og det gledde meg at dei samla seg om min klare favoritt. Elling Sølvberg frå Fjelli UL er meister i monolog. Han framførte kveldens beste tekst toppa med den beste skodespelarprestasjonen. Ein skulle tru at tema om kropp og kjønn, slanking og sex for lengst er utslite på revyscenen. Men ”Elling” vert ikkje vulgær. Han legg seg ”heilt nedpå”. Han vågar å antyde og let publikum dikte vidare sjølv. Han leverer teksten utan unødige faktar med pausar og rytme. Han kommuniserer med publikum. I særklasse. Og når røystesetlane skal teljast som om det var paveval, så gir publikum ”Elljing” kvit røyk og 25 000 velfortente kroner.

Om det var ujamt og i lengste laget, så fungerte arrangementet i godt samspel med publikumet sitt. Nummera vart gjennomgåande for lange, og dei fleste skreik etter sluttpoeng. Men undervegs var det typespel, speleglede og jubel frå publikum. Å halde publikum på stolane i tre timar er ein sport i seg sjølv, spesielt når dette er eit arrangement som utfordrar blærepresset hjå enkelte.

Reint revyfagleg er det rom for forbetring ved å legge ein strammare regi på tevlinga. Men kanskje ein då får større vanskar med å mobilisere revygruppene? Eg trur likevel at det kan forsvarast å krevje ”oppstramma” nummer, når ein kan lokke med så store pengepremiar. Revy Grand Prix er eit arrangement med laus snipp. Så får Ping Pong klubben spørje seg om snippen skal vere så laus at ein tydeleg rusa person får opptre på scenen – sjølv om han var utanfor konkurranse!

Oppsummert: Eit annleis revyarrangement som er under stadig utvikling. Ein artig vri med overrasking, konkurranse og stand up i ei gryte. All honnør til arrangør. Eit glimrande husband. Ein fullsett sal der folket storkosa seg. Dei beste nummera held god kvalitet. ”Elljing” vart revypaven i Stryn. Til slutt er eg spent på om Ping Pong klubben vel ein litt strammare regi neste år.

Roterande graner slit på kvarandre, så nålene fyk utover golvet. "Kunstekspertane" tolkar nok nålene på golvet som "teikning"....

Høyr kulturmeldinga mi Høyr radiopraten med kunstdirektør og kunstnar Sjå nettsak nrk/sf med video ved å klikke deg vidare

Over ser du grantrea i gnissande rotasjon. Under teksten finn du to bilete der trea lagar ramme for «einsemd» og «navleskoding».

Vestlandsutstillinga dekker området i dei fire vestlandsfylka frå Rogaland til Møre og Romsdal. Kunstnarar med tilknyting til Vestlandet vert invitert til å delta. I år har kurator Kjetil Berge fått plukka med seg nokre kunstnarar ekstra utan denne tilknytinga, og han har landa på til saman 25 kunstverk. Sunnfjord kunstlag er som vanleg arrangør her i fylket, og Vestlandsutstillinga har for fyrste gong kome i hus i Høgsalen på det nye Kunstmuséet ved Meierikrysset i Førde.

Eg les ”bruksanvisninga”. For det første: Utstillinga har utgangspunkt i teknikken teikning. For det andre: Utstillinga ser etter teikn på endringar i det norske landskapet og korleis framtida ser ut her på Vestlandet med dei store omveltingane i resten av verda.

Eg sviv rundt i galleriromet mellom 50 forvitne kunstinteresserte og lyttar til overstrøymande opningsord, gnissande grantre og raslinga i blomster. At denne utstillinga handlar meir om ”teikning” enn annan visuell kunst, får eg ikkje tak på, men det er ikkje så nøye. All visuell kunst kviler på teikning. Så greitt nok.

Men så dette ”vissvasset” om endringar i Vestnorsk Landskap opp mot omveltningane i den store vide verda? Eg vert litt irritert og kjem på eventyret om ”Keisarens nye kler”. Skal eg rope ut at ”bruksanvisninga” ikkje stemmer? Nei, eg gjer ikkje det. Eg tek det andre valet. Eg går og ut. Eg kastar bruksanvisninga i papirkorga i det eg nappar til meg eit ekstra glas med kald epledrikk.

Innatt på nytt. For andre gong. Til sprikande tema. Utan bruksanvisning. Alt frå ein nostalgisk fiskebåt i tre, til eit tilfeldig avtrykk på eit papirlommetørkle. Eg vert forvirra. Eg leitar meg fram til verket til Marius Moldvær. Han er frå Aurland, og den einaste av dei 25 kunstnarane med tilknyting til fylket. Han har teikna Mount Everest og stiller teikningane ut saman med bøker av Kafka. Han svingar seg på toppane – Aurlendingen – det gjekk i alle hall i trygg høgde over mitt hovud! Men det skal han ha – han grip i alle fall tittelen på utstillinga «Teikn nær og fjern» – han har teikna Mount Everest via internettkamera…

Eg tek Time out! Tid ute. Bokstavleg tala. Finn ein kafé på hi sida av elva. Lyskrysset blinkar meg tilbake. Eg gjer som Colombo. Frå detektimen. Eg snur inn att for å sjå om der finst fleire svar.

Eg er åleine i galleriet. Eg tok tre bilete som ligg på bloggen min. Fyrst to roterande grantre som slit nålene av kvarandre. Minte meg om Smørbukk i Norsk Barneblad som sette julegrana på den snurrande platespelaren som spelte ”Du grøne glitrande tre, god dag!”. Gjennom dei grøne kvistane tok eg to bilete til. Fyrst av ho som teikna seg rundt navlen på video. I navleperspektiv om navleperspektiv. Deretter av ein mann med ryggen til – åleine ved kallendaren sin. Tittel: ”Eg er åleine no”. Eg stoppa opp og lyttar. Til min eigen pust, til gnissinga i grantrea, til ekkoet frå andre lydinstallasjonar. Eg kjenner lukta frå skogen sterkare enn i skogen. Her inne i galleriet. Åleine.

Kor «Vestlandsk» er Vestlandsutstillinga? Den vert betalt av dei fire vestlegaste fylkeskommunane og det er berre her i vest Vestlandsutstillinga vert synt fram. Elles kan dei fleste av dei 25 kunstverka like gjerne knytast til andre landsdelar.

Eg likar meg best på opningar av kunstutstillingar med mykje folk, ekstra nerve og ståk. Denne utstillinga gav meg mest rom for undring når eg stod åleine i galleriet – oppsummert med tittelen til verk nummer åtte: ”Eg er åleine no”.

Åleine i skogen eller åleine med kalendaren sin?

Navleskoding i roterande granskog - Vestlandet?

Høyr radiokuttet

”Den spanske flue” er ein teaterklassikar i sjangeren farse. Her er det komikk og fart. Her fyk folk ut og inn av dører i von om å treffe rette personar og samstundes unngå andre. Kort sagt; forviklingar og overspel med karikerte typar. Amatørteatret hadde première i den ærverdige Turnhallen i Måløy på fredag. Kafépub og kaker ved fullsette langbord.

Ekteparet Klinke sine konfliktar driv farsen frå dør til dør. Dei er besteborgarar der Herr Klinke er foretningsdrivande med hemmeleg son med den fyrige dansarinna ”Den Spanske Flue”, og fru Klinke er leiar for ”sedelighetsforeningen”. Situasjonen innbyr til utpressing, og det vert ekstra trykk i forviklingane når ein ung mann dukkar opp og utgir seg for friar til husets unge damer. Kanskje er han den hemmelege sonen?     

Stykket er krevjande for amatørar, fordi ein treng gode skodespelarar og mykje øving for å få komikken til å sitje. På den andre sida er ein trygg på at den klassiske teksten heng saman i alt sitt kaos, og at stykket vil levere om skodisane får det opp i fart med snert og sjarm. Det er den niande oppsettinga i Vågsøy Teaterlaget. Stykket er likevel eit modig og spennande val. Vi har ein rik revytradisjon i fylket, og når teaterlag set opp spelstykkje, så vel dei altfor ofte folkekomedie om ”Kallane i Ola-dalen”. Eg reiste til Måløy for å sjå amatørar som torer noko meir krevjande.

Suksessoppskrifta i dette stykket er tre spissar og mykje hardt arbeid. På eit habilt jamt skodespelarlag på 12 personar, er det skodespelarane i dei tre hovudrollene i stykket som ber framsyninga i mål. Daniel Gangeskar sparar ikkje på effektane når han framstiller den unge mannen med amorøse hensikter. Arve-Rune Tennebø spelar Herr Klinke med fart, fynd og klem. Likevel likte eg Fru Klinke aller best. Grete Andal er eit funn i rolla som ”hespetre” i sedelighetsforeningen”. Der dei to andre karane eg har nemnt kan overspele vilt, må Grete Andal syte for at det vert gitt liv til ei meir stillfaren og utkropen hurpe. Meisterleg! Eg trur ho må ha henta inspirasjon frå mange hurpete modellar i lokalmiljøet! 

Heile gruppa har jobba hardt. Det ser ein på farten i stykket, som stort sett er god. Likevel er det her oppsetninga har meir å hente. Ikkje at replikkane skal gå fortare isolert sett, men replikkane kunne somme stader henge meir ”i halen” på kvarande. Og fykinga i dørene kunne vore litt kjappare. Sjangeren og stykket krev dette. Likevel; kor mykje skal ein kunne krevje av ein drivande gjeng amatørar?

Her var speleglede og humør. Her var kulissar og kostyme som det skal vere. Her var vertskap på pubkaféen. Publikum storkosa seg i to timar, og låtten sat laust. Turnhallen i Måløy er eit kulturhus med sjel i veggane. Bygd på 20-talet – på same tid som stykket er skrive. Men gode tekstar og godt teater står seg over tid. Dei gode amatørane i Måløy fekk farsen om ”Den Spanske Flue” – også denne gongen – til å handle om det mest krevjande av alt; tilhøve mellom menneske.

På bildet står Hanna Kvamme fremst og sentralt. Det gjer ho også med songprestasjonane sine.

Høyr radiopraten her

Elevar på Eid vidaregåande skule spela musikalen Hairspray denne helga. Eit samarbeid mellom skulen og Opera Nordfjord, der 42 elevar briljerer på scenen med song, skodespel og dans. Handlinga er frå Baltimore i 1962. Raseskiljet i USA er hovudkonflikten i stykket, der tenåringsjenta Tracy – trass overvekta si – kjempar seg til topps i dansekonkurransen på TV. Her er kamp og romantikk. Her er rasehatet og ”den amerikanske draumen”. Alt servert i fengande rytme.

Elevmusikal på vidaregåande. På premièren i Operahuset fredag må eg gong på gong minne meg sjølv om kva sjanger eg er til stades på. Prestasjonane på scenen er så gode at eg stadig tek meg i å vere på ei proff framsyning. Samarbeidet med Opera Nordfjord og deira operaorkester er avgjerande for at elevane kan strekke seg mot slike høgder. Musikalen Hairspray syner oss korleis det proffe kulturlivet kan inspirere unge amatørar. Å få vere tilstades på Hairspray gjer meg sikrare på at Eid er kulturkommune nummer ein i dette fylket.

Songen og dei store dansenummera hevar framsyninga. Mange songarar held særs høg kvalitet og dei store og blendande dansenummera gir framsyninga spenst og driv.

Jobbe-jobbe-jobbe. Hairspray skin av sveitte. Det ligg enormt med arbeid bak å heve 42 unge amatørar opp på eit slikt nivå. Til alle vaksne som syt over at ”ungdomen no til dags” berre sit krøkte over ”dataen”, seier eg: Reis til Eid på neste elevmusikal! Nyt framsyninga. Nyt alt arbeidet som ligg bak! Nyt rørslene til gutedansarane og du vil ane at her har det vore hardjobba sidan august. Hairspray er gjennomført også når det gjeld kostyme og scenografi.

”Tilstedeværelse” og diksjon. Eg vil understreke to kvalitetar med Hairspray som viser oss arbeidet bak. Alle er tilstades på scenen i sine roller heile tida – også i sekvensane med alle på scenen. Ingen somnar og vert ståande å henge. Alle ”er på”! Slikt kjem ikkje av seg sjølv. Det gjer heller ikkje den tydelege diksjonen i framføringa. Den er ekstra viktig her, sidan alt er spelt på engelsk.

Av haugen med aktørar må eg trekke fram to namn: Det er regissør og dirigent Michael Pavelich – musikalsk motivator i meisterklasse. Eg vil også dra fram Hanna Kvamme frå Vågsøy. Ho leverer ekstraordinær songprestasjon.

Var det ingenting som skurra? Målt som elevmusikal så er her nesten ingenting å setje fingeren på. Vel vel. Eitt par litt treige sceneskift i starten. Og lydfolka trong ein del av fyrste akt på å kvitte seg med premièrenervane. Nokre av mikkane vart spaka litt seint opp, men elles var lyden framifrå.

Arrangementsmessig står dette til topp karakter. Vertskapsrolla er godt ivareteken, og fylkesordførar og leiar i undervisningsutvalet i fylke er på plass på fremste benk. Skulemusikalen på Eid er også tøffe nok i trynet til å krevje proff billettpris. Her kostar fullprisbilletten 365 kr. Dette set standard. Dette skaper forventningar som gjer at elevane droppar sin eigen russerevy og øver Hairspray heile vinterferien. Dette er moro på rame alvor!

Eg sklir meg heim gjennom Våtedalen varm i skrotten seinkveldes i sludd og slaps. Eg er sjeleglad for at eg aldri trillar terning i kulturmeldingane mine eller opererer med talkarakterar på ein eller annan skala. For i sjangeren elevmusikal så sprenger Hairspray alt som måtte likne på ein normal skala!

Lars Melsæter Rydjord er nynorsknerd og Madeleine Nilsen spelar Lady Lise. Foto Olav Reiakvam

Høyr radiomeldinga her

Urpremière på Sogn og Fjordane teater på torsdagskvelden. Ein musikals komedie av Bodil Kvamme og Marita Liabø. Bodil Kvamme hadde også regien. Eit stort og godt ensemble gav humør til alvorlege spørsmål om veremåtar, tilflytting og kulturkollisjonar. Språkleg sneversyn er hovudmotoren i stykket. Lars Melsæter Rydjord er nynorskfanatikaren i Framdalen, og då ei fisefin jente frå Oslo Vest – spela av Madeleine Nilsen – flyttar til bygda, er leiken i gang. Lars og Madeleine gjer også dei beste skodespelarprestasjonane på eit jamt godt skodespelarlag.

Når språknerden skal lære Vestkantjenta Lise ekte Framdalsdialekt, stig alle bygdetypane fram. Dei er lett gjenkjennelege og kraftig karikerte. Dette er ein sjanger der overspelet er ein dygd. Styrken i stykket er at opp i alt fjaset og situasjonskomikken, så dirrar ein alvorleg undertone. Vestlendingane sine verste fordommar mot Oslofolk – og motsett – vert synt fram på ein morosam og tankevekkjande måte. I klartekst: Ein kan verte så oppteken av språket at ein ikkje høyrer kva folk seier.

Slektsstemnet er sjølve høgdepunktet, der dei syng allsong om at …”vi er i slekt. Vi deler blod og spekemat på arva fat”. Dette er kanskje den viktigaste verselinja i heile stykket! Og når sjølvaste bygdeminister Liv Signe Navarsete entrar slektsstemnet – med pappmaske -, så er det nesten så det absurde vert i meste laget. Men regissøren balanserer det heile ut slik at framsyninga ikkje vert altfor anmasande. Ved hjelp av rolegare parti og ikkje minst ved hjelp av songane i oppsetjinga, så får publikum heldigvis variasjon og pusten tilbake.

Publikum storkosa seg. Eg har ikkje vore tilstades på ei framsyning med Sogn og Fjordane teater der humring, lått og avbrytande applaus har vore så jamt fordelt i heile stykket. Harselasen med nynorsken og den sprutande spelegleda til aktørane får ta æra for det.

Scenograf Dordi Strøm er ansvarleg for at det visuelle uttrykket i framsyninga er ein berande del. Fargerike og flotte kostyme, og gode rørsler i spel og dans hevar framsyninga. Scenografien er enkel og funksjonell, og opnar for fart og god glid i regien, og det treng denne sjangeren.

Stykket er eit syngjespel, og då må det også seiast at sjølve songprestasjonane ikkje er mellom plussfaktorane. Songkvalitetane er varierande, men eg gir likevel klare pluss til songrøystene til Madelaine Nilsen og Yvonne Algrøy.

Men so kom vi til slutten, og då synest eg at stykket fall nokre hakk. Gjennom framsyninga hadde ein leika seg med å nærme seg kvarande ved å gi og ta over kulturkløfta. Mot slutten vart stykket i overkant forsonande og politisk korrekt – type bygdenorsk. Vi fekk konklusjonane messa inn i overkant tydeleg. Slik at publikum kunne gå ut i vårkvelden overstrøymande fornøgde og skråsikre på at fleirtalet var vunne for den rette tru. Men denne meldaren vart litt skuffa over den ”klare” slutten. Eg hadde vona at den sprelske leiken skulle vare heile stykket ut og leia fram til ein meir overraskande slutt.

Men totalt vurdert: Vill leik med nynorske nerdar blanda med kjærleik, fart og fargar, komikk og halsbrekkande overspel. Dette er eit stykke som folk i fylket kan få mykje moro med i mars månad.

Habile dansarar var mellom lyspunkt

Høyr revymeldinga her

Fredagskvelden ville eg ta ei temperaturmåling på Studentveka i Sogndal. Eg veit at studentane er gode arrangørar. Konsertane på meieriet forsvarar sitt gode rykte, og studentmoro med isbading skrur opp forventningane mine. Men ein ting er å vere arrangør – og å hoppe i havet – …. Eg ville sjekke dei utøvande kulturelle studentkreftene. Studentrevyen spela si einaste framsyning i storesalen på Kulturhuset fredag.

Eg melder denne revyen i sjangeren studentrevy. Då samanliknar eg med det eg har sett i Bergen, Trondheim og på Ås. La meg ta konklusjonen først. Dette var lågmål. Starten var nølande og falsk. Nummera var langdryge og føreseielege. Det var langt mellom overraskingane. Kvar vart det av dei gode grepa?

Når ein manglar raffinement, så hjelper det lite å pøse på med direkte kjønnsprat. Det er lite gagn i å dekke over manglande poeng med rått og direkte språk. Revy handlar mellom anna å kunne leike med antydningar, men det var fråverande her.

Men det handla heldigvis ikkje berre om kjønns- og festlivet til studentane. Vi fekk vere med på den einmannstyrte Sogndal flyplass og på topptur med sjølvnytande turfolk i snøskred. Revyen mangla også eitt desidert toppnummer. Best likte eg eit absurd nummer om konsekvensane av moderne pedagogiske læremiddel der alt frå Bibelen til Ole Brum kom i ei smørje. Eit nummer mot slutten med gode råd til klønete menn på kjønnsmarknaden fekk det også til å svinge litt i salen.

Eit godt revyband gjorde sitt beste for å lime framsyninga saman, og dansarane var også med å dra opp heilheita. Men det hjelpte berre så altfor lite. Av alle arrangement og kulturytringar eg har vitja på mine fire-fem år som kulturmeldar så er dette det næraste eg har vore lågmål. Eg presiserer at eg måler det i sjangeren studentrevy, og då må det vere lov å forvente langt meir enn dette. Skodespelarprestasjonane var samla sett greie nok, men her har det vore jobba altfor lite med innhald og regi.

Eg spør: Trudde studentane sjølve på revyen sin? Her var ikkje ein einaste plakat korkje på studenthuset Meieriet eller på Kulturhuset. På nettsida til Studentveka var informasjon om speletid og stad umogeleg å finne. Det møtte opp berre 70 publikum, og revyen slentra seg i gang 20 minutt for seint. Det var truleg ikkje ein einaste høgskulelærar eller jublande slektning til aktørane mellom dei 70 studentane i salen. Sogndalsstudentane må spørje seg om dei vil ha ein studentrevy. Viss svaret er ja, så må ein forsterke innhald, regi og PR med mange, mange, mange hakk. Eg er skråsikker på ein ting: Sogndalsstudentar – dette kan de langt betre!

Like ved Jakob Sande tunet ser du lys i glasa i Gamle kommunehuset (t.h) og Gamleskulen)

Høyr radioklippet her – Sjå bilete under: Performance med raudbetar og feiande kostymar

Laurdagskvelden var eg i Jakob Sande tunet i Dale på feststunda ”Lys i gamle hus” – arrangert for tredje gong på tre år – så då er det vel for ein tradisjon å rekne. ”Lys i gamle hus” er ei kultursuppe i Fjalertradisjon. Dale er overbefolka med kunstnarar. Kunstnarsentret på Dalsåsen har evna å vere ei kjerne som dreg til seg kreative krefter innan billedkunst, design og teater. Dette vert para opp med lokalt engasjement og kulturhistorie rundt Jakob Sande tunet, der gamlefjøsen var suppestasjon.

Suppa var sminka med raudbetar, bålbrenning og bananar. Her var karneval for dei minste, og pub for dei største. Her gjekk kulturskulebandet ”Bananas”, og dei djupaste kunstforståsegpåarande kunne grunde over performanse-kunst dei ikkje forstod seg på. Her var billedkunst utstilt på loft og i løe. Her surra kunstvideo på kammerset i den gamle skulestova, samtidig som du kunne sige ned i sofaen i Bestefarstova for å høyre Jakob Sande sine noveller. Her var to konsertar. Den første med Thea Hjelmeland med røysta som viktigaste instrument. Dei godt over 100 på stolane lytta med open munn. Dei sat – ja, nettopp – som tende lys! Når lysfesten gjekk mot slutten samlast folket på fjøspuben med lokale musikkantar. Godpraten overdøyvde den akustiske musikken, men ikkje verre enn at folket gaula med på kjende refreng.

”Lys i gamle hus”, er den breiaste kulturspagaten du kan tenkje deg – med om lag 25 aktørar. Brei med omsyn på alder og kunst- og kulturuttrykk. Her blandar det ”smale og utfordrande” seg i same suppa som det ”breie og folkelege”. Her blandar tilflyttarane seg med dei lokale heltane. Til dømes støylar dei internasjonale UWC-elevane frå Flekke seg rundt borda i Jakob Sande fjøsen – truleg utan å kunne ei einaste strofe frå diktet ”Då Gud heldt fest i Fjaler”.

Kva gjer denne kultursuppa så tiltalande? Eg kjenner miksen av den profesjonelle inspirasjonen utanfrå og den stolte tradisjonen frå heimebana. Her leikar kunstnarar seg med raudbetar og performance-framsyningar side om side med Jakob Sande sine noveller. Spissformulert: Dalsåsen og Jakob Sande evnar å spele på same lag! Det er særpreget i kulturbygda Dale. Det gjer kulturbygda Dale eineståande og tiltalande!

At kultursuppa vert servert på eitt brett som ”Lys i Gamle hus”, må Fjaler kommune og Jakob Sande selskapet få æra for. Ein god dugnad må alltid ha både ei god leiing og folk som stiller opp. At ein har tilgang på staten sine Bulyst-pengar gjer at det er gratis inngang heile kvelden.

Litteraturmisjonen er den nyaste kulturelle knoppskytinga i Dale denne våren. Jakob Sande fjøsen vert Fjaler sin variant av litteraturhusbylgja. Dei presenterte programmet for våren med tre litteraturstunder med suppe attåt. Noko å leve av og noko å leve for. Nett so ei vekkjing i Frelsesarméen under slagordet ”Suppe og frelse”!

Performance på låven: Vilde Jensen Hjetland (t.v.) og Thea Hjelmeland serverer raudbetar og undring ...