Volls Birk er beste treåring - han står "spiss" i kåringa
Her kan du høyre kåseriet (innslag 13 i morgonsendinga)
Mai er høgsesong for konfirmasjonar. Både breie kyrkjelydar og snevre menigheiter feirar ungdomen. Prestane smiler og foreldra feller ei tåre. Ungdomane tenkjer mest på premiebordet. Laurdag var eg på hingstekonfirmasjon på Nordfjordeid. Her har det vore hingsteutstillingar for Fjordhest så lenge eit Fjordingsføl har kunne fise.
Treårshingstane skal til konfirmasjon. Her smiler prestane eller hestedommarane om du vil. Foreldra – altså eigarar og oppdrettarar – går kvilelaust rundt. Dei bit negler i spenning, og vonar at nettopp deira håpefulle skal skikke seg vel på kyrkjegolv og i mønstringsring. Men i hingsteverda så bryr ikkje konfirmantane seg om premiebordet. Sjølv om det på hingsteutstilling handlar om liv og daude. Fem treåringar vert kåra. Desse fem utvalde får eit hestelass pokalar på deling, men viktigare; dei får leve og dei får pare merrar til dei vert mette.
Resten vert vraka for skrale bein eller andre lyte. Dei fleste her går rett i lasagnen, viss der då ikkje kjem skrikande ei hestejente og ber livet i han. Så vert han – som kjærleiksbevis – klippa balljane av, og får lunte rundt resten av livet med ei gamal høyvogn full av småungar etter seg.
Konfirmantane – eller treårshingstane om du vil – fekk ein grusom dom på Eid denne helga. Det var ikkje berre dommarane som rista forsiktig på hovudet med stive smil. Fjordhestmiljøet er overbefolka med gamle forståsegpåarar som ikkje berre kviskra i krokane. Det vart kneggja høgt om at dette var den svakaste hingsteklassen nokosinne. Vi veit at talet på føl stuper, og eg gjer meg mine tankar om det er innavlen vi ser skuggen av i stalldøra.
Hingsteutstillinga held stilen under ei internasjonal flaggborg. Her snakkar speakeren dansk. Ypparstepresten les opp dommar om ”skøytande ganglag, mjuke testiklar og flate overlinjer ” – til vi middels interesserte vert svimle. Då var det godt å få dei tørre tal på engelsk med dommen om ”no lisence” – inga kåring. Det er dårlege bein som sender hingstane rett i pølsa. Kanskje er det med unghingstane som i menneskeverda? Kanskje spring dei for lite rundt i skog og mark? Vel, vel: Hingstane på Eid vert i alle høve testa for å kunne gå i 17. maitog med hornmusikk.
Før traktoren låg det pengar i arbeidshest, og det å avle fram beste treårshingst på Eid var dåtidas Lottopremie. I ly av traktorduren heldt Fjordhesten på daude ut for godt i 70-åra. Men den vidgjetne Jon Hegdal – fjordhestmisjonær og fylkesagronom – gjekk i spissen slik at Fjordhesten stod opp att frå dei skinndaude. Vi fekk eksport av Fjordhest og hestejentene på ridegardane omfamna den urnorske hesterasen.
Men no vert Fjordhesten springande imellom. Dei aller minste hestejentene vel seg mindre ponnyar, og dei tøffaste hestejentene strekker seg etter hingstar som er mørkare i leten, lengre i beina og varmare i blodet. Fjordhesten sin marknad for daff felles familehest dett som ein stein. Pengane er borte, men det ligg framleis mykje arbeid i hesteoppdrett. So enkelt. So nådelaust!
Å møte fjordhestfolket på Eid i helga, er som å vitje ei meinigheit i motgang. Desse færre dei er, dess høgre ljomar lovsongen. Dei stridest om den rette læra – eller avlsmåla – som det heiter her. Dei ber om ein ny profet som skal vise veg. Dei mest bokstavtru ber om at ein ny Jon Hegdal skal kome frå himmelen og lande i mønstringsringen. Nokre skuldar vergudane for motgangen. Og ja; alle som la sjela si å lyfte arrangementet – med hestedrosjer og andre ”dyriske” aktivitetar i helga – hadde ikkje fortent sludd og snøkave. Men når det frå Nordfjord Fogderi vert stilt ut berre ein treårshingst, då ser det spøkje ut for Blakken. Då nyttar det ikkje å skulde på veret!
