Bilde frå ei bokutstilling i Leipzig

Den som trudde at ei bokmesse er masse bøker og ei større eller mindre gruppe folk som blar i desse bøkene, må tru omigjen. Her er historia om korleis det verkeleg er, og korleis ein kan overleve ei festival utan varige men.

(Alle foto er tekne av Arild Jonsjord i Bokprogrammet.)

Rapporten som følgjer er frå bokmessa i Leipzig (14.-17. mars), ei messe med ein spesiell profil. Det har seg slik: I fleire hundre år var dette den største bokmessa i Tyskland. Då Europa vart delt i to, vart Leipzig ein del av DDR og dermed Aust-Europa. Frankfurt blei då den store, tyske bokmessebyen og Leipzig blei ei messe som retta seg austover. Det gjer dei framleis. Her summar det på russisk, albansk, kroatisk, serbisk, slovensk, ukrainsk, polsk og saa vidare. Ja, og tysk, naturlegvis. Men her finst ingen språk som alle kan, derfor sit det dobbelt så mange folk som ein skulle tru i alle panel . Dei andre er tolkar. For det pågår heile tida opplesingar, intervju, debattar, kranglar og seminar. Dette skjer på hundrevis av små opne plassar mellom dei 2.069 utstillarane av dei 100.000 bøkene i dei fem messesalane.

Dette er ikkje imponerande tal, vi snakkar her om ei middels stor bokmesse. Men altså, når hundrevis av dei 2.900 medverkande forfattarane og ekspertane skal snakke samtidig på eit svært avgrensa omraade, så skjer det ein del heilt spesielle ting. Her er mitt verbale bildegalleri med sju bilde frå utstillinga, inkludert tre bonusfotos:

1. Det er ca 50 arrangement som startar kl 10:00. Du vel ut eitt, med to rumenske forfattarar som skal snakke om grenseerfaringar. Podiet er tomt. Naboarrangementa er i gang, folk ler og applauderer 20 meter unna. Skal eg svikte dei rumenske forfattarane? Nokon av publikum kikkar seg rundt, klare til å oppsøkje plassar der det skjer noko. Ein tapper liten flokk blir igjen. Når dei rumenske forfattarane dukkar opp, skal dei vite at det finst folk som har vore villige til å vente. Etter 20 minutt dukkar det opp ei dame som forklarer at den eine forfattaren er sjuk og den andre visstnok er på veg, men ingen anar kvar ho er og det heile blir avlyst. Her kan ein hekte seg på eit anna arrangement som allereie er godt i gang eller kanskje nesten slutt. Eller ein kan ta ein kopp kaffi og nokon søte kjeks.

2. Kaffi og søte kjeks. Alle dei 2.069 utstillarane byr på kaffi i plastkrus og søte kjeks. Bortsett frå nokon frå Balkan som skjer rause skiver av ei enorm spekeskinke med ein skummel kniv. Og japanarane som har noko eg ikkje veit kva er. Kaffien er ikkje særleg varm, og ikkje særleg god, ein må ikkje ta imot.

3. Japan. I Hall 2 er det ei stor avdeling med teikneseriar, teiknefilmar og ikkje minst Manga i alle variantar. Tusenvis av publikummarar har kledd seg ut etter Manga-figurar, og atter fleire tusen har søkt inpirasjon i andre fantasiunivers som Harry Potter, Game of Thrones og Ringenes Herre, eller dei har berre rett og slett kledd seg ut. I løpet av messa skal beste kostyme kårast. Dette er eit herleg absurd innslag på messa, som truleg aldri har vore så fargerik i løpet av si 500 år lange historie. Einaste ulempe er dokøen.

4. Dokø. Har du sett ei heks som ventar på tur? Til og med i Tyskland, køkulturens opphavsland og mor, snik jenter i heksekostyme i køen. Og ikkje nok med det: Når jenter på 16 år har enorme gevantar som er festa på kroppen paa improvisert vis, med nåler og klyper og klemmer og knutar, så tek det enormt lang tid å kome seg på ramma, og tilsvarande lang tid å rigge kostymet på igjen. Dei som står fremst i køen kan lære seg nye tyske banneord som blir visla, kviskar og ropt ut bak stengde dører når deler av kostymet hamnar i doskåla. Men alle køar tek slutt til slutt. Og så kan ein gå tilbake til f.eks hall 4.

5. Livet i hall 4. I hall 4 går det mykje i skjønnlitteratur frå land du sjeldan ser spor av i ein vanleg norsk bokhaust. Der går det an å sitje time etter time og få med seg ein bitteliten brøkdel av det ein går glipp av fordi ein ikkje les albansk, slovensk, rumensk, polsk, makedonsk og så vidare og så vidare og så vidare. 10 steg unna diskuterer fire forfattarar dei intellektuelles rolle i Ukraina. Ein mager poesibloggar hevdar at situasjonen er postapokalyptisk og at det einaste ein kan gjere er å trekkje seg tilbake og kommunisere via nettet. Ein idealistisk feminist trur på folkeopplysning. Neste time handlar det om krisa i Hellas. Og slik går dagen, og messa stengjer, men det er ikkje slutt enno.

6. Kveldsprogram. På kvelden går det an å velje mellom fleire titals arrangement, som spenner frå debattar om ytringsfridom til erotisk nattseanse. Ein plass midt mellom finst det tradisjonsrike programmet Nordische Lesenacht, der 10 nordiske forfattarar får ein halv time kvar til å lese, bli intervjua og presentere boka si. Bjarte Breiteig og den austerrikske omsetjaren hans fekk alle til å le fleire gonger, trass i at novella Breiteig las var trist.

7. Trist og moro. Ei bokmesse er eit slit, med altfor mykje folk og altfor mykje å velje i. Det er ein kunst å velje. Det tek tid å akseptere at det sannsynlegvis er eit mykje betre program ein annan stad, kanskje på nabostanden. Det krev også ei viss erfaring å rekne ut kor lang tid det går frå ein forlet hall 1 og til ein har funne plassen ein skal til i hall 4. I rushtida, når det myldrar av Mangas, barnevogner og helt vanlege somlarar, kan det ta absurd lang tid. Den hemmelege kunsten på bokmesser er å leve med uheldige val og nyte det absurde. Det er jo også ofte det litteraturen dreier seg om.